Dzięki ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej poszkodowani nie muszą obawiać się o koszty związane z wypadkiem. Warto jednak wiedzieć, jakimi prawami rządzi się tego typu odpowiedzialność, by móc skutecznie uzyskać odszkodowanie z OC.
Odpowiedzialność odszkodowawcza na zasadzie ryzyka – których przypadków dotyczy?
Wypadki komunikacyjne zdarzają się bardzo często. W takich zdarzeniach uszkodzeniu ulegają nie tylko przedmioty, ale często obrażeń doznają również osoby. Dotyczy to zarówno tych znajdujących się w pojazdach (kierujący i pasażerowie) i tych poza pojazdem (piesi, rowerzyści). Z uwagi na wysokie ryzyko związane z ruchem samochodowym, wypadki drogowe zostały zrównane przez ustawodawcę ze zdarzeniami z użyciem niebezpiecznego narzędzia.
Podstawową zasadą odpowiedzialności odszkodowawczej posiadaczy pojazdów mechanicznych za spowodowane szkody jest zasada ryzyka. Jest to zaostrzona zasada odpowiedzialności odszkodowawczej. Na tej zasadzie odpowiada każdy kierowca wobec osób spoza jego samochodu, które doznały szkody w wyniku wypadku. Taka sama zasada dotyczy odpowiedzialności odszkodowawczej kierującego za szkody spowodowane pasażerom tego pojazdu w wyniku wypadku w ruchu. Jednak w tym przypadku mamy do czynienia z pewnymi wyjątkami, o czym w dalszej części tekstu.
Praktyczny kontekst odpowiedzialności na zasadach ryzyka
Czym dla osoby poszkodowanej jest odpowiedzialność na zasadzie ryzyka ? Dzięki takiej zasadzie uproszczone jest dochodzenie odszkodowania. Wystarczy, że poszkodowany udowodni, że doszło do zdarzenia, w wyniku którego doznała szkody. Należy także wykazać, że między zdarzeniem i szkodą istnieje adekwatny (normalny) związek przyczynowy.
Natomiast posiadacza pojazdu lub ubezpieczyciela OC obciąża udowodnienie braku odpowiedzialności odszkodowawczej. Istnieją trzy przesłanki, które mogą zwolnić posiadacza pojazdu od odpowiedzialności odszkodowawczej. Są to tzw. przesłanki egzoneracyjne:
- wyłączna wina poszkodowanego,
- wyłączna wina osoby trzeciej, za którą posiadacz pojazdu nie ponosi odpowiedzialności,
- tzw. siła wyższa
Jeżeli posiadacz pojazdu nie jest w stanie udowodnić żadnej z tych trzech okoliczności, będzie ponosić odpowiedzialność odszkodowawczą. Oznacza to, że ubezpieczyciel wypłaca odszkodowanie powypadkowe osobie poszkodowanej.
Odpowiedzialność odszkodowawcza na zasadzie winy – których przypadków dotyczy?
Odpowiedzialność odszkodowawcza na zasadzie winy jest wyjątkiem w odpowiedzialności posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody związane z ruchem tych pojazdów. Dotyczy sytuacji, gdy osobą poszkodowaną w zderzeniu dwóch pojazdów jest kierujący pojazdem. Również wobec osoby zabranej grzecznościowo po drodze, posiadacz pojazdu (ubezpieczyciel OC) odpowiada wyłącznie na zasadzie winy.
Praktyczny kontekst odpowiedzialności na zasadzie winy
Osobie poszkodowanej trudniej jest dochodzić roszczeń odszkodowawczych w przypadku, gdy sprawca odpowiada na zasadzie winy. Poza zaistnieniem zdarzenia szkodą i adekwatnym związkiem przyczynowym między nimi to poszkodowany musi udowodnić winę kierowcy. Tym samym posiadacz pojazdu wolny jest od odpowiedzialności do momentu udowodnienia przez osobę poszkodowaną wszystkich elementów odpowiedzialności odszkodowawczej.
Wyłączenie winy i znaczenie wyłączenia winy dla odpowiedzialności odszkodowawczej
Zgodnie z obowiązującymi przepisami nie każdemu „sprawcy zdarzenia” można przypisać winę. Takimi osobami są małoletni poniżej 13 roku życia czy niepoczytalni w chwili zdarzenia. Brak winy wynikający z działania w ramach obrony koniecznej ma właściwie sporadyczne zastosowanie przy OC komunikacyjny. Wyłączenie winy może dotyczyć również osoby poszkodowanej w zdarzeniu.
Ma to istotne znaczenie w odpowiedzialności odszkodowawczej posiadaczy pojazdów na zasadzie ryzyka. Nie można bowiem w żaden sposób udowodnić „wyłącznej winy” osoby poszkodowanej, jeżeli jest to dziecko lub osoba niepoczytalna w chwili zdarzenia. Takiej osobie nie można bowiem co do zasady takiej winy przypisać. Posiadacz pojazdu ponosi więc odpowiedzialność odszkodowawczą, nawet jeśli nie jest winny spowodowania wypadku. Obowiązujące przepisy nie wykluczają możliwości obniżenia należnych poszkodowanym świadczeń odpowiednio do stopnia przyczynienia się takiej osoby do zdarzenia. Jest to już jednak temat dla odrębnych rozważań.
