W każdej chwili każdy z nas może stać się uczestnikiem wypadku. To zdarzenie, którego okoliczności i przebieg dają podstawę do dochodzenia odszkodowania bądź zadośćuczynienia. Czasami poszkodowany ma możliwość uzyskania zarówno odszkodowania, jak i zadośćuczynienia. Warto w tym miejscu wskazać, że pojęcia te nie są tożsame. Dosyć często jednak bywają używane zamiennie.
Czym jest odszkodowanie ?
Odszkodowanie, najogólniej rzecz ujmując, to świadczenie mające na celu wyrównanie szkody w postaci straty materialnej. Odszkodowanie ma charakter kompensacyjny, co oznacza, że odpowiedzialny za szkodę powinien wyrównać straty, jakie poniósł poszkodowany.
Co ważne, odszkodowanie ma rekompensować nie tylko straty, które poniosła osoba poszkodowana. Odszkodowania można dochodzić także w przypadku utraconych korzyści. Mowa tu o korzyściach, których osoba poszkodowana nie uzyskała z powodu wypadku. Przy czym należy mieć na uwadze, że zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa wypadku. Konieczne jest więc, aby poniesiona szkoda miała bezpośredni związek z wypadkiem.
Wskazać też należy, że istnieje też możliwość naprawienia szkody w tzw. naturze. Takie naprawienie szkody sprowadza się do tego, że sprawca jest zobowiązany do przywrócenia stanu poprzedniego. To taki stan, jaki istniałby, gdyby nie doszło do zdarzenia powodującego szkodę.
Z reguły jednak to odszkodowanie, czyli zapłata odpowiedniej sumy pieniężnej, jest korzystniejsze dla poszkodowanego. Jest to też prostsze do wykonania dla zakładu ubezpieczeń. Jest to najczęściej spotykana forma naprawienia szkody majątkowej.
Czym jest zadośćuczynienie ?
Zadośćuczynienie za krzywdę ma służyć naprawieniu innego rodzaju uszczerbku w dobrach poszkodowanego niż szkoda majątkowa. Celem zadośćuczynienia jest zrekompensowanie straty, której wartości nie można wyrazić w pieniądzu. Strata ta bowiem jako krzywda, czy też szkoda niemajątkowa, stanowi przede wszystkim:
- negatywne przeżycia związane ze zdarzeniem
- cierpienia psychiczne i fizyczne, których poszkodowany doznał w związku z wypadkiem
Podobnie, jak w przypadku odszkodowania, ubezpieczyciel wypłaca pieniądze tylko za normalne następstwa wypadku. Konieczne jest zatem, aby odniesione obrażenia ciała, rozstrój zdrowia, ból i cierpienie, miały bezpośredni związek z wypadkiem. Należy wykazać, że obrażenia są następstwem wypadku.
Kryteria przyznawania odszkodowania i zadośćuczynienia
Generalną zasadą jest pełna kompensacja szkody, co oznacza, że poniesiona szkoda powinna zostać w pełni naprawiona.. Oczywiście w przypadku szkód majątkowych zasada ta zdaje się być prostsza w zastosowaniu, niż w przypadku szkód niemajątkowych. Tu mamy do czynienia z często trudną do określenia w aspekcie finansowym, pieniężnym: krzywdą, bólem, cierpieniem itd.
Odszkodowanie – kryteria przyznania
Odszkodowanie ma za zadanie wyrównać faktyczną stratę w dobrach poszkodowanego, która ma wartość majątkową. Odszkodowanie należy się też za stratę, której wartość można określić na podstawie pewnych przyjętych zasad czy norm. Ta generalna zasada ma zastosowanie do każdego rodzaju szkody majątkowej, np.:
- w pojeździe,
- w nieruchomości,
- w dochodach
Kluczowa jest właściwa ocena wysokości szkody oraz wykazanie jej zakresu w sposób możliwie najbardziej rzetelny. Niezwykle pomocne są w tym wypadku wszelkiego rodzaju opinie i ekspertyzy biegłych i rzeczoznawców w danej dziedzinie. Ważne jest także posiadanie dowodów wskazujących na wartość przedmiotów czy pojazdu przed zdarzeniem, np.:
- faktury,
- rachunki,
- bilanse,
W przypadku utraconych dochodów lub korzyści umowy należy przedstawić dowody wpłat całych kwot bądź zaliczek czy zadatków.
Wszystkie te dowody, wraz z wyliczeniem i uzasadnieniem poniesionej straty, należy przekazać w możliwie najpełniejszej formie ubezpieczycielowi. On dokona również we własnym zakresie oceny rozmiaru szkody. W praktyce rzadko ocena szkody dokonana przez poszkodowanego jest tożsama z oceną szkody dokonaną przez ubezpieczyciela.
Jeśli jednak nasza ocena jest rzetelna, to bez większych obaw możemy wystąpić ze swoimi roszczeniami na drogę sądową. Wówczas uzyskamy wyższe odszkodowanie.
Zadośćuczynienie – kryteria przyznania
Jak wspomniano powyżej, zadośćuczynienie ma za zadanie wyrównać szkodę o charakterze niemajątkowym. Jest to taka szkoda, którą trudno w sposób jednoznaczny wycenić przy użyciu pieniędzy. Często podnosi się, że w przypadku szkody o charakterze niemajątkowym trudno jest w ogóle mówić o możliwości jej finansowego wyrównania.
Dlatego też, mimo że przy tego rodzaju szkodzie niemożliwe jest jednoznaczne i uniwersalne wycenienie ich wartości. I to, pomimo że zadośćuczynienie jest świadczeniem pieniężnym i z zasady ma stanowić rekompensatę doznanych przez poszkodowanego strat niemajątkowych. Dla każdego bowiem negatywne przeżycia, cierpienia czy straty moralne będą miały inną wartość. Bardzo często — z punktu widzenia danej osoby – wypłacenie nawet znacznej kwoty zadośćuczynienia w ogóle nie będzie należytym zadośćuczynieniem za doznaną krzywdę.
Niemniej jednak istnieje katalog przesłanek są brane pod uwagę przy ustalaniu kwoty zadośćuczynienia. Należy pamiętać, że zadośćuczynienie ma charakter jednorazowy i całościowy. To oznacza, że powinny być brane pod uwagę wszystkie cierpienia, utrudnienia itd. już doznane na skutek wypadku, a także te, które poszkodowany będzie mógł odczuwać w przyszłości.
Pośród kryteriów, jakie brane są pod uwagę przy ustalaniu kwoty zadośćuczynienia, najczęściej wymieniane są:
- stopień trwałego uszczerbku na zdrowiu poszkodowanego wyrażający się w kalectwie,
- oszpecenie,
- ograniczenia ruchowych,
- ograniczenie wykonywania czynności życia codziennego;
- długotrwałość choroby, cierpień, leczenia,
- bolesność zabiegów,
- okres dochodzenia do względnej sprawności i przywrócenia prawidłowych funkcji organizmu;
- wiek poszkodowanego;
- płeć poszkodowanego;
- poczucie bezradności życiowej,
- niekorzystne widoki i możliwości powodzenia w przyszłości;
- aktualna i zmieniająca się stopa życiowa społeczeństwa;
Wymieniane są także inne czynniki mające w przypadku danego poszkodowanego wpływ na poczucie krzywdy. Są one uzależnione od stanu faktycznego jak np.: wykonywany przed zdarzeniem zawód, osiągnięcia zawodowe i życiowe, a także konsekwencje powypadkowe.
Reasumując, przyznawanie odszkodowania i zadośćuczynienia ma na celu naprawienie szkody. W podstawowym aspekcie kryteria ich przyznawania są zbieżne. Poszkodowany powinien otrzymać odpowiednią kwotę pieniędzy, tak aby poniesiona szkoda została naprawiona. Ważne jest, aby rozmiar szkody został należycie ustalony i udowodniony, zarówno przez samego poszkodowanego zgłaszającego roszczenie, jak i przez ubezpieczyciela.
Pamiętajmy też, że jeśli przyczyniliśmy się do powstania szkody lub jej rozmiaru, odszkodowanie i zadośćuczynienie może zostać odpowiednio pomniejszone. Wówczas wypłacone kwoty będą niższe niż poniesiona szkoda.
