Jeżeli osoba, która zginęła w wypadku komunikacyjnym jako pasażer, kierowca lub pieszy, nie była jednocześnie sprawcą wypadku, to osoby bliskie mogą starać się o odszkodowanie i zadośćuczynienie za jej śmierć. Roszczenia takie mogą być kierowane do ubezpieczyciela pojazdu sprawcy zdarzenia lub bezpośrednio do sprawcy wypadku. Ustawodawca nie sprecyzował, kto może ubiegać się o odszkodowanie, a jedynie wskazał, że odszkodowanie za śmierć może być przyznane najbliższym członkom rodziny.
W jaki sposób można się ubiegać?
O rekompensatę w postaci stosownego odszkodowania z tytułu pogorszenia sytuacji materialnej, czy zadośćuczynienia za ból i cierpienie mogą ubiegać się zstępni i wstępni pierwszego stopnia: żona, mąż, dzieci, wnuki, dziadkowie czy rodzeństwo. Do kręgu osób uprawnionych można również zaliczyć osoby pozostające ze zmarłym w ścisłych stosunkach rodzinnych jak przyrodnie rodzeństwo, macocha, ojczym, dzieci przyjęte przysposobione, dziecko poczęte – nienarodzone (nasciturus). Dziecko poczęte powinno być traktowane na równi z dzieckiem urodzonym. Tak samo narażone jest na szereg szkód zarówno majątkowych, jak i niemajątkowych (krzywda, brak możliwości życia w pełnej rodzinie, poczucie straty). Nasuwa się pytanie, co w sytuacji, gdy w wypadku ginie osoba bliska, jednak niespokrewniona? Czy należy się odszkodowanie za śmierć osoby niespokrewnionej?
Wiele osób pozostaje w związkach nieformalnych. Łączy ich wieloletnia bliska więź, lecz związek nie jest sformalizowany. Konkubinat w naszym środowisku przestał być czymś nieakceptowanym przez współczesne społeczeństwo. Spory pojawiające się na tym tle niejednokrotnie rozstrzygał Sąd Najwyższy. Biorąc pod uwagę ukształtowane orzecznictwo sądowe, pojęcie bliskości należy rozumieć szerzej, nie jako więzi prawne, a więzi emocjonalne.
Kto ma prawo uzyskać odszkodowanie?
Uprawnionymi do żądania zadośćuczynienia i odszkodowania nie są wyłącznie członkowie rodziny zmarłego. O kręgu osób uprawnionych do otrzymania odszkodowania w związku z wypadkiem i związaną z nim śmiercią osoby bliskiej, decyduje faktyczny układ osób najbliższych zmarłemu, a nie tylko pokrewieństwo. Można zatem wnioskować, że uprawnienia takie przysługują nie tylko małżonkom, dzieciom, rodzicom, czy członkom rodziny zastępczej, ale również osobom niepowiązanym formalnymi stosunkami rodzinnymi.
Ustawodawca i jego orzeczenie istotne dla uprawnionych
Krąg osób uprawnionych nie został ściśle określony w ustawie, mowa jest ogólnie o najbliższych członkach rodziny. Pojęcie to jest szeroko interpretowane, a Sąd Najwyższy słusznie stwierdził, że do sądu należy ocena, kto w konkretnym wypadku jest najbliższym członkiem rodziny. Niekoniecznie będzie nim najbliższy krewny. Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 13 kwietnia 2005 r. (sygn. akt IV CK 648/04) przyjął, że konkubenci i dzieci jednego z nich z poprzedniego związku de facto tworzą rodzinę, a tym samym winni zostać uznani za najbliższych jej członków. W orzeczeniu Sąd Najwyższy podkreślił, iż konkubinat znalazł trwałe miejsce w systemie ocen i norm moralnych współczesnego społeczeństwa, mając źródło w przeobrażeniach ustrojowych i gospodarczych, a także kulturowych, zwłaszcza w świadomości społeczeństwa.
Zatem najbliższym członkiem rodziny nie musi być krewny, a orzecznictwo ukształtowało się z biegiem czasu, o rozszerzający kierunek definiowania kręgu rodziny przyjmując, że uprawnionych do świadczeń należy wskazać po zbadaniu wszelkich okoliczności danego przypadku i nie ma uniwersalnego przepisu, który by określał, kto zalicza się do rodziny. Decydujące jest poczucie bliskości, więzi emocjonalne i uczuciowe, wynikające nie tylko z pokrewieństwa. O bliskości nie decydują wyłącznie względy pokrewieństwa, lecz faktyczny układ stosunków łączących zmarłego z osobą żądającą świadczenia, co prawdopodobnie będzie wyznaczać dalszą ewolucję zapatrywań na temat pojęcia najbliższego członka rodziny, będącego uprawnionym zarówno do odszkodowania, jak i zadośćuczynienia.
Pomoc kancelarii prawnej w określonych przypadkach
Wnioskować zatem można, że odszkodowanie za śmierć osoby niespokrewnionej jest należne i uzasadnione w świetle aktualnego orzecznictwa sądowego, ale tylko w określonych sytuacjach. Podstawową kwestią jest wykazanie, że śmierć poszkodowanego wpłynęła znacznie na sytuację życiową osoby uprawnionej. Ustalenie podmiotu odpowiedzialnego, udokumentowanie wniesionych roszczeń wymaga wiele zaangażowania. Najlepiej wówczas skorzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika, który pomoże nam w załatwieniu wszelkich formalności i uzyskania stosownych świadczeń.
