Jedynie cześć osób uposażonych i spadkobierców ma świadomość, że po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego mogą otrzymać zgromadzony przez niego kapitał. Jak odbywa się w OFE dziedziczenie kapitału?
Reforma, która weszła w życie dnia 1 stycznia 1999 r., oparła polski system ubezpieczeń społecznych na trzech filarach:
-
I filar emerytury, to emerytura ze zreformowanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych,
-
II filar emerytury, to kapitałowe otwarte fundusze emerytalne,
-
III filar emerytury jest dobrowolny — to indywidualne konta emerytalne (IKE), indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego.. (IKZE) lub pracownicze programy emerytalne (PPE).
Większość osób urodzonych po 1949 r. obowiązuje tzw. nowy system emerytalny. Przepisy pozwalają na dziedziczenie składek ZUS w przypadku, gdy zmarły odkładał środki w II filarze, czyli w Otwartym Funduszu Emerytalnym. Jest on zasilany częścią składki do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Prawie każdy z nas jest członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego. Od maja 2011 r. każdy uczestnik OFE ma swoje subkonto w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Składki są traktowane jako część majątku. Zatem środki zgromadzone w Otwartym Funduszu Emerytalnym i ewidencjonowane na indywidualnym koncie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych podlegają dziedziczeniu i wypłacie.
Prawo do środków po zmarłym członku OFE mają:
-
współmałżonek i były współmałżonek, w zakresie ustawowej małżeńskiej wspólności majątkowej;
-
osoby uposażone wyznaczone przez członka OFE;
-
spadkobiercy (w przypadku braku wskazania osób uposażonych);
-
Współmałżonek i były współmałżonek zmarłego członka OFE;
Współmałżonek i były współmałżonek zmarłego członka OFE
Jeżeli członek OFE w okresie członkostwa w OFE pozostawał w związku małżeńskim i nie miał podpisanej intercyzy, połowa środków zgromadzonych na rachunku emerytalnym podczas trwania małżeństwa jest należna współmałżonkowi.
W sytuacji, gdy w czasie członkostwa w funduszu ustała wspólnota majątkowa na skutek:
-
rozwodu,
-
separacji,
-
umowy znoszącej małżeńską wspólność majątkową lub innego dokumentu zmieniającego małżeńskie stosunki majątkowe,
współmałżonek i były współmałżonek uprawniony jest do otrzymania tylko części środków. Środki zgromadzone na rachunku w OFE są dzielone od momentu powstania wspólności majątkowej do jej zakończenia. Małżonek może otrzymać kwotę zgromadzoną tylko podczas trwania wspólnoty majątkowej.
Środki na rzecz uprawnionego współmałżonka i byłego współmałżonka przekazywane są na jego rachunek emerytalny w OFE w formie wypłaty transferowej. Jeżeli współmałżonek lub były współmałżonek nie jest członkiem żadnego Otwartego Funduszu Emerytalnego, fundusz zobowiązany jest do założenia rachunku i dokonania wpłaty na niego.
Pieniądze z wypłaty transferowej, poza pewnymi wyjątkami, nie mogą zostać wypłacone w formie gotówkowej. Środki zasilają konto emerytalne małżonka powiększając kapitał w OFE, na poczet jego przyszłej emerytury. W gotówce można je otrzymać tylko w przypadku spełnieniu określonych kryteriów. Dzieje się tak, gdy:
-
Małżonek nabył prawo do emerytury — także rolniczej.
-
Małżonek nabył prawo do uposażenia w stanie spoczynku.
-
Małżonek nabył prawo do zaopatrzenia emerytalnego
-
Małżonek ukończył 60 lat w przypadku kobiet, 65 lat w przypadku mężczyzn.
-
Środki zgromadzone na rachunku emerytalnym uczestnika funduszu urodzonego przed 1 stycznia 1969 r. nie przewyższają kwoty stanowiącej 150% przeciętnego wynagrodzenia, a konto emerytalne zostało utworzone po 01 stycznia 2002 r.
-
Środki nie przekraczają 50% przeciętnego wynagrodzenia, jeśli otwarcie konta nastąpiło przed 01 stycznia 2002 r.
Środki zgromadzone na koncie w OFE, które nie zostaną wykorzystane na wypłatę transferową, przysługują w formie wypłaty gotówkowej osobom wskazanym przez zmarłego (uposażonym), a w przypadku ich braku ich wskazania — wchodzą w skład spadku.
W przypadku, gdy członek OFE zmarł po śmierci współmałżonka, całość środków zewidencjonowanych na rachunku emerytalnym członka funduszu przysługuje osobom uposażonym, a przypadku braku wskazania osób uposażonych – spadkobiercom.
Jeżeli członek funduszu przez cały okres członkostwa w OFE nie zawarł związku małżeńskiego ani nie wskazał beneficjentów, całość zgromadzonych środków przysługuje spadkobiercom.
Osoba uposażona, wskazana przez zmarłego członka OFE
Członek funduszu przez okres uczestnictwa w OFE w każdym momencie może dysponować na wypadek swojej śmierci środkami zgromadzonymi na rachunku emerytalnym, wyznaczając osoby uprawnione do wypłaty gotówkowej. Osobami uposażonymi mogą zostać dowolne osoby fizyczne, również spoza rodziny.
Osoby wskazane jako beneficjenci składek w otwartym funduszu emerytalnym mają pierwszeństwo przed osobami dziedziczącymi. Prawo do środków nabywane jest przez osoby uposażone w wysokości odpowiadającej ich udziałowi procentowemu w wypłacie, który został określony przez członka otwartego funduszu emerytalnego.
W sytuacji, gdy zmarły członek OFE wskazał osobę małoletnią, jako osobę uprawnioną do otrzymania gotówki, środki wypłacane są w formie wypłaty gotówkowej osobie uprawnionej, w wysokości odpowiadającej udziałowi procentowemu, określonemu przez członka funduszu.
W przypadku, gdy uczestnik OFE zmarł przed śmiercią osoby uposażonej, beneficjent konta w OFE nabywa prawo do środków zgromadzonych na rachunku zmarłego członka w OFE. Wysokość środków odpowiada udziałowi procentowemu, określonemu przez uczestnika funduszu. Po śmierci uposażonego pieniądze te mogą być dziedziczonego przez jego spadkobierców.
Natomiast jeżeli członek OFE zmarł po śmierci uposażonego, a zmarły uposażony był jedynym beneficjentem środków, uprawnionymi do otrzymania wypłaty gotówkowej są spadkobiercy zmarłego członka funduszu. Gdy zmarły beneficjent nie był jedynym uposażonym, podzielone proporcjonalnie środki należne zmarłemu beneficjentowi otrzymają pozostali uposażeni.
Wskazanie osób uposażonych na wypadek śmierci uczestnika OFE daje uprawnienie do wypłaty pieniędzy z rachunku emerytalnego bez konieczności przeprowadzania postępowania spadkowego. Brak ich wskazania komplikuje sprawę.
Spadkobiercy
W niektórych przypadkach uczestnicy OFE nie wskazują uposażonych. Wówczas środki, które jeszcze zostały po wypłacie transferowej, mogą zostać odziedziczone. W pierwszej kolejności dziedziczą małżonek i dzieci, a w przypadku ich braku — rodzice i wnuki.
Środki zostaną wypłacone w formie wypłaty gotówkowej spadkobiercom legitymującym się prawomocnym postanowieniem sądu lub notarialnym aktem poświadczenia dziedziczenia.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych zobowiązany jest do wypłaty gotówkowej z subkonta tym samym osobom i w takim samej wysokości udziałów procentowych w wypłacie, jaką dokonał OFE.
Na koniec warto dodać, że roszczenie o wypłatę środków z rachunku emerytalnego prowadzonego przez OFE nie podlega przedawnieniu. A zatem o wypłatę można ubiegać się w dowolnym momencie.
