Poziom potrzeby wsparcia – co musisz o nim wiedzieć?

Poziom potrzeby wsparcia to nowe pojęcie w polskim orzecznictwie. Bazuje na zachodnioeuropejskich rozwiązaniach i ma być wprowadzone w 2024 roku na potrzeby świadczenia wspierającego i zmodyfikowanego świadczenia pielęgnacyjnego. Objaśniamy wszystkie kwestie związane z tym pojęciem.

Czym w ogóle ma być poziom potrzeby wsparcia?

Poziom potrzeby wsparcia ma być niezbędny dla każdego, kto zechce uzyskać świadczenie wspierające lub świadczenie pielęgnacyjne od stycznia 2024 roku. Decyzja dotycząca ustalenia tego poziomu będzie podstawowym dokumentem, dzięki któremu zyskasz możliwość starania się o przyznanie Ci praw do świadczenia wspierającego dla Ciebie lub świadczenia pielęgnacyjnego dla osoby, która się Tobą opiekuje. 

Poziom potrzeby wsparcia ma być reprezentatywny wobec możliwości samodzielnego wykonywania określonych czynności, konkretna utrata autonomii fizycznej ma odpowiadać konkretnej wartości na skali potrzeby wsparcia. 

Nowe świadczenie wspierające będzie przysługiwało każdej osobie niepełnosprawnej, która uzyska minimum 70 punktów potrzeby wsparcia. Tak samo będzie w przypadku zmodyfikowanego świadczenia pielęgnacyjnego, które uzyskają opiekunowie tylko tych osób, które uzyskają minimum 70 punktów potrzeby wsparcia. 

W przypadku świadczenia wspierającego moment powstania niepełnosprawności będzie bez znaczenia – to świadczenia ma według założeń rządu przyczynić się do utrzymania niezależności osoby niepełnosprawnej, która zdecyduje się skorzystać z tego świadczenia.

Aktualne założenia są takie, że orzeczenie o niepełnosprawności i tak będzie potrzebne, żeby móc ubiegać się o ustalenie poziomu potrzeby wsparcia. Możesz skorzystać z listy chorób do orzeczenia o niepełnosprawności, żeby sprawdzić, czy możesz uzyskać takie orzeczenie.

Czy kwota świadczenia wspierającego będzie uzależniona od ustalonego poziomu potrzeby wsparcia?

Kwota świadczenia wspierającego będzie ściśle uzależniona od tego, jaki poziom wsparcia zostanie ustalony w Twoim przypadku. Rząd przewiduje 3 kategorie, ale każda z nich będzie oczywiście znajdować się nad progiem minimalnym, a ten ma wynosić 70 punktów potrzeby wsparcia. Tym progiem minimalnym jest objęte nie tylko świadczenie wspierające, ale również świadczenie pielęgnacyjne. 

Co więcej, rząd przewiduje, że w 2024 roku ze świadczenia wspierającego skorzystają tylko te osoby, których poziom potrzeby wsparcia będzie najwyższy. Dodatkowo rząd szacuje, że będzie to zaledwie około 250 tys. osób. Tymczasem orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności ma ponad milion osób. Świadczenie dla takich osób będzie przysługiwać w kwocie 3176,88 zł miesięcznie. Aktualnie 1,1 mln osób nie pobiera świadczenia pielęgnacyjnego ze względu na zatrudnienie. Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej szacuje, że w 2024 r. około 39 tys. osób będzie mogło przejść na świadczenie pielęgnacyjne z możliwością dorabiania. To nowość w świadczeniu pielęgnacyjnym, ale skoro skorzysta z niej tak niewielka grupa osób, to niestety nie zapowiada się to zbyt dobrze.

Kolejna grupa potrzeby wsparcia, której będzie przysługiwać świadczenie wspierające w równowartości 100% renty socjalnej, musi osiągnąć więcej niż 79 punktów potrzeby wsparcia. Co ważne, ta grupa otrzyma swoje świadczenie dopiero w 2025 roku. 

Ostatnia grupa dostanie swoje świadczenie w 2026 roku i będzie ono wynosić tylko 50% renty socjalnej. Od osoby starającej się o nie będzie wymagane co najmniej 70 punktów potrzeby wsparcia pomimo tak niskiej kwoty i wprowadzenia świadczenia dopiero w 2026 roku.

Podsumowując:

• 90+ punktów skali potrzeby wsparcia – poziom kwoty równy dwukrotności renty socjalnej,
• 80–89 punktów – poziom kwoty równy rencie socjalnej,
• 70–79 punktów – poziom kwoty równy połowie renty socjalnej.

Świadczenie wspierające będzie przyznawane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), ale tylko i wyłącznie na podstawie udokumentowanego poziomu potrzeby wsparcia. Przyznawaniem i wypłacaniem świadczenia pielęgnacyjnego nadal będą się zajmować te same instytucje, które robiły to dotychczas. 

Ustalenie poziomu potrzeby wsparcia – jak ma przebiegać?

Dotychczas wszelkie świadczenia dla osób z niepełnosprawnościami i dla ich opiekunów przysługiwały na podstawie orzeczenia o niepełnosprawności. W przypadku mniej wartościowych świadczeń nadal będzie się to odbywało na tej zasadzie. Jednakże w przypadku świadczenia pielęgnacyjnego i nowego świadczenia wspierającego będzie zupełnie inaczej. 

Ustalanie poziomu potrzeby wsparcia ma brać pod uwagę rzeczywistą utratę autonomii fizycznej osoby badanej, a także schorzenia psychiczne, które utrudniają wykonywanie codziennych czynności. Podczas badania ma być badany każdy aspekt funkcjonowania osoby niepełnosprawnej.

Ile punktów za poszczególne potrzeby związane z niepełnosprawnością? Aktualne dane z projektu ustawy o świadczeniu wspierającym

Grupa czynności	3–6 r.ż.	7–10 r.ż.	11–18 r.ż.	18 r.ż.+
Spożywanie pokarmów i napojów	22,4	18,3	16,8	16,8
Higiena osobista związana z czynnościami fizjologicznymi	20,3	16,1	14,8	14,8
Mycie się i inna pielęgnacja ciała	12,1	9,6	8,8	8,8
Porozumiewanie się	12,6	6,767	5,95	5,95
Ubieranie się	16,3	12,9	11,9	11,9
Utrzymywanie zdrowia	———	3,2	3,2	2,9
Zmiana i utrzymanie pozycji ciała	12,1	11,0	9,4	9,4
Poruszanie się w domu i poza domem	4,2	13,4	13,125	12,3
Podejmowanie decyzji	———	8,733	9,15	9,15
Prowadzenie gospodarstwa domowego	———	———	7,2	8,0

Weź pod uwagę, że na powyższej liście braliśmy pod uwagę tylko maksymalną liczbę punktów, jaką możesz uzyskać. Jeśli potrzebę wsparcia określono na nadzór, a nie na wsparcie specjalne, to każda wartość będzie poddawana współczynnikowi nie 1,0, a 0,9, czyli automatycznie wartości te będą niższe o 10%, a zatem maksymalna liczba punktów możliwych do zdobycia spadnie ze 100 do 90 punktów. Dokładnie wygląda to tak:

• Nadzór – 0,9
• Częściowe wsparcie fizyczne – 0,9
• Całkowite wsparcie – 0,95
• Wsparcie specjalne – 1,0

Innym współczynnikiem jest częstotliwość wsparcia i w tym przypadku wyznaczone zostały następujące kategorie:

• Prawie nigdy – 0,3
• Czasami – 0,8
• Dość często – 0,9
• Zazwyczaj – 0,95
• Zawsze – 1,0

Otrzymany wynik przy danej czynności musisz pomnożyć przez odpowiednie współczynniki, a zatem 90 punktów może być bardzo trudne do uzyskania. Podobnie zresztą 80 i 70 punktów. Najlepiej będzie to pokazać na przykładzie.

Andrzej ma 24 lata i jest niepełnosprawny intelektualnie w stopniu znacznym. Miewa także napady niekontrolowanej agresji. Gdyby został sam w domu, mógłby wyrządzić sobie krzywdę, mógłby też zniszczyć mienie swoich rodziców lub uciec i narazić się na niebezpieczeństwo. Ktoś musi z nim zostać i podjąć się opieki, a zatem również zrezygnować z pracy. Jego mama pobiera świadczenie pielęgnacyjne w kwocie 2458 zł miesięcznie, bo Andrzej ma w swoim orzeczeniu wskazania dotyczące stałej lub długotrwałej opieki. 

Ile punktów otrzymałby Andrzej w nowym systemie oceniania?

• Krojenie lub łamanie jedzenia na kawałki – nadzór, dość często = 2,7216 pkt.
• Używanie sztućców do wkładania jedzenia do ust – nadzór, dość często = 4,0824 pkt.
• Udawanie się w odpowiednie miejsce – nadzór, zawsze = 2,664 pkt.
• Zdejmowanie i zakładanie ubrań w celach higienicznych – częściowe wsparcie fizyczne, czasami = 1,5984 pkt.
• Mycie się – nadzór, zawsze = 1,98 pkt.
• Obcinanie paznokci – częściowe wsparcie fizyczne, zawsze – 0,414 pkt.
• Dyskusja – nadzór, dość często = 0,352 pkt.
• Rozmowa – nadzór, czasami = 2,196 pkt.
• Odbieranie wiadomości niewerbalnych – całkowite wsparcie, czasami = 0,6612 pkt.
• Zakładanie obuwia – częściowe wsparcie fizyczne, czasami = 0,8568 pkt.
• Zapinanie guzików lub podobne – całkowite wsparcie, zazwyczaj = 1,6109625 pkt.
• Zakładanie garderoby dolnej części ciała – częściowe wsparcie fizyczne, czasami = 2,5704 pkt.
• Zakładanie garderoby górnej części ciała – częściowe wsparcie fizyczne, czasami = 2,5704 pkt.
• Proszenie o pomoc terapeutyczną – całkowite wsparcie, zawsze = 0,41325 pkt.
• Zastosowanie zalecanych środków terapeutycznych – częściowe wsparcie fizyczne, zazwyczaj = 0,24795 pkt.
• Unikanie ryzykownych sytuacji w domu – częściowe wsparcie fizyczne, czasami = 0,522 pkt.
• Unikanie ryzykownych sytuacji poza domem – częściowe wsparcie fizyczne, czasami = 0,522 pkt.
• Przemieszczanie się na dalekich dystansach w nieznanym środowisku – nadzór, zazwyczaj = 1,577475 pkt.
• Decydowanie o relacjach interpersonalnych z innymi osobami – nadzór, czasami = 1,7568 pkt.
• Planowanie przemieszczania się poza domem – całkowite wsparcie, zawsze = 1,159 pkt.
• Zarządzanie codziennym budżetem – całkowite wsparcie, zawsze = 0,5795 pkt.
• Przygotowywanie posiłków – częściowe wsparcie fizyczne, zawsze = 3,24 pkt.
• Robienie zakupów – częściowe wsparcie fizyczne, zawsze = 1,8 pkt.
• Sprzątanie i dbanie o dom – nadzór, zazwyczaj = 1,368 pkt.
• Pranie i dbanie o ubrania – nadzór, zawsze = 0,72 pkt.

Przy takim wyliczeniu Andrzej uzyskałby nieco ponad 38 punktów potrzeby wsparcia. Taki wynik nie uprawniałby go, aby starać się o nowe świadczenie wspierające, ale jego mama zachowałaby prawo do pobierania świadczenia pielęgnacyjnego, bo jest to jej prawo nabyte. 

Również możesz zadbać o to, aby świadczenie pielęgnacyjne na osobę dorosłą należało Ci się jako prawo nabyte. Wystarczy, że skorzystasz z naszej pomocy i zaczniesz się o nie starać jeszcze w tym roku. 

Pamiętaj, że nowy system zakłada wsparcie dla osób z niepełnosprawnościami pod warunkiem, że uzyskają minimum 70 punktów potrzeby wsparcia. Dodatkowo świadczenie wspierające będzie w 2024 roku przyznawane tylko tym osobom, które osiągną minimum 90 punktów potrzeby wsparcia.

Kto będzie decydować o poziomie potrzeby wsparcia?

O poziomie potrzeby wsparcia będą decydować przedstawiciele wojewódzkich zespołów ds. orzekania o niepełnosprawności. Będą to specjaliści do spraw ustalania poziomu potrzeby wsparcia. Takich specjalistów będzie powoływać wojewoda na wniosek przewodniczącego wojewódzkiego zespołu. 

Specjalistą do spraw ustalania poziomu wsparcia może być:

• lekarz,
• fizjoterapeuta,
• pedagog specjalny,
• pedagog,
• psycholog,
• pracownik socjalny,
• doradca zawodowy.

Gdzie będzie się odbywać badanie?

Badanie ma się docelowo odbywać w miejscu zamieszkania osoby niepełnosprawnej, ale można zdecydować się na alternatywne rozwiązanie w tej sprawie. Po złożeniu odpowiedniego wniosku zespół ds. orzekania o niepełnosprawności wyznaczy inne miejsce, w którym może się odbyć badanie.

Co zrobić, aby zabezpieczyć swoje prawa w obawie przed nadchodzącymi zmianami?

Jeśli opiekujesz się dorosłą osobą z niepełnosprawnością, która legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności lub orzeczeniu o niepełnosprawności ze wskazaniami dotyczącymi stałej lub długotrwałej opieki do osoby starszej, to niestety nie uzyskasz świadczenia pielęgnacyjnego samemu. 

Potrzebujesz naszej pomocy, bo niestety opiekunowie dorosłych osób niepełnosprawnych spotykają się tylko i wyłącznie z odmową przyznania świadczenia pielęgnacyjnego. Nasz prawnik dopilnuje wszystkich formalności i zapewni Ci prawa do pobierania świadczenia pielęgnacyjnego. Pamiętaj, że masz czas tylko do końca 2023 roku, bo od stycznia będzie obowiązywać nowy system ustalania poziomu potrzeby wsparcia i orzeczenia nie będą już miały znaczenia.

Podsumowanie

• Poziom potrzeby wsparcia będzie ustalany przez specjalistów od stycznia 2024 roku.
• Niestety wymagania są bardzo rygorystyczne i uzyskanie dużej puli punktów będzie trudne.
• Wszystkie decyzje, których postępowania rozpoczęły się przed 2024 rokiem, zostaną utrzymane jako prawo nabyte.
• Zmodyfikowane świadczenie pielęgnacyjne wiąże się z możliwością podjęcia dodatkowej pracy z zarobkami nie wyższymi niż 50% minimalnej pensji krajowej w skali roku.

Źródła

Projekt ustawy o świadczeniu wspierającym

GOV – pytania i odpowiedzi dotyczące świadczenia wspierającego