Świadczenie wspierające ma przysługiwać od 2024 roku. Sejm zatwierdził już projekt po poprawkach i 26 maja przekazał go do senatu. Komu tak naprawdę pomoże nowe świadczenie? Czym się różni od świadczenia pielęgnacyjnego? Czy zmiany w ustawie będą miały wpływ również na aktualne świadczenie dla opiekuna? Czy wreszcie pojawi się możliwość dorabiania do świadczenia pielęgnacyjnego? Na wszystkie te pytania odpowiadamy w artykule.
Z tego artykułu dowiesz się
- Jak ma działać świadczenie wspierające?
- Kiedy ma zostać wprowadzone to świadczenie?
- W jakiej kwocie ma przysługiwać świadczenie wspierające?
- Jak ma przebiegać ustalanie potrzeby wsparcia?
- Kto będzie mógł uzyskać świadczenie wspierające?
- Według jakiego harmonogramu będzie wprowadzane świadczenie wspierające?
- Czy zmiany wpłyną jakoś na świadczenie pielęgnacyjne?
- Jak to może wyglądać w praktyce?
Świadczenie wspierające – jak ma działać?
Świadczenie wspierające to zupełna nowość. Na razie jest to tylko projekt ustawy, ale w aktualnej formie (26 maja 2023 r.) został już zaakceptowany przez sejm i ustawa wygląda już zupełnie inaczej niż pod koniec marca, kiedy projekt został skierowany na pierwsze czytanie.
Najważniejsze pytanie brzmi jednak następująco: czy będą to zmiany na lepsze?
Dla jednych tak, dla drugich nie.
Rząd przyjął projekt ustawy w celu utrzymania niezależności osoby niepełnosprawnej dorosłej. Jest to także odpowiedź rządu na potrzeby osób opiekujących się osobami z niepełnosprawnością. Aktualnie takie osoby nie mogą podejmować się żadnej pracy – to świadczenie pielęgnacyjne ma im wynagrodzić niemożność zarobkowania.
Świadczenie wspierające ma przysługiwać osobie z niepełnosprawnością. Ma też mieć zupełnie inne wymogi niż aktualnie obowiązujące świadczenia rodzinne. Co więcej, nowe wymagania będą też stosowane w stosunku do osób, które będą się starać o świadczenie pielęgnacyjne od stycznia 2024 r. Wysokość świadczenia wspierającego nie będzie jednak równa dla każdego jak w przypadku świadczenia pielęgnacyjnego. Właśnie dlatego jedni zyskają, a drudzy stracą. Stracą potencjalne pieniądze, które mogliby zyskać, gdyby uzyskali prawa do świadczenia pielęgnacyjnego jeszcze w 2023 roku.
Wprowadzenie projektu ustawy o świadczeniu wspierającym jest też odpowiedzią polskiego rządu na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 21 października 2014 roku Wyrok ten dotyczył sytuacji dorosłych osób z orzeczeniem o niepełnosprawności, których opiekunowie nie mogą pobierać świadczenia ze względu na niesprawiedliwie sformułowane przepisy. Jako Helpfind pomagamy opiekunom uzyskać świadczenie pielęgnacyjne, które jest trudne do uzyskanie przez aktualnie obowiązujące przepisy. Świadczenie wspierające będzie łatwiejsze do uzyskania, ale nie oznacza to, że będzie bardziej korzystne. W dalszej części artykułu omawiamy dokładnie kwestię wartości pieniężnej tego świadczenia dla osób z poszczególnymi utrudnieniami w codziennym funkcjonowaniu.
Niestety od 2024 roku uzyskanie świadczenia pielęgnacyjnego na osobę dorosłą będzie niemożliwe. Nowa ustawa o świadczeniu wspierającym uchyla ten fragment ustawy o świadczeniach rodzinnych, którego dotyczył wyrok Trybunału Konstytucyjnego. Jeśli chcesz mieć pewność, że nie stracisz w nowym systemie, to uzyskaj świadczenie pielęgnacyjne jeszcze w tym roku! Jeśli okaże się, że w styczniu dostaniesz wysoki poziom potrzeby wsparcia, to Twój opiekun zrzecze się świadczenia pielęgnacyjnego, a Ty nabędziesz prawa do świadczenia wspierającego. W ten sposób nie poniesiesz żadnego ryzyka.
Czy nowe przepisy zmienią system na lepszy?
Czy to się zmieni przez wprowadzenie nowego świadczenia od 1 stycznia 2024 roku? Tak i nie. Zmienią się też wymogi dotyczące świadczenia pielęgnacyjnego, dlatego jest szansa, że właśnie Ty znajdziesz się w tej grupie, która nie będzie już mogła uzyskać praw do pobierania świadczenia pielęgnacyjnego. Przede wszystkim nie będą go mogły uzyskać opiekunowie opiekujące się dorosłymi osobami z niepełnosprawnością.
Od kiedy świadczenie wspierające?
Świadczenie wspierające przysługiwać będzie od 1 stycznia 2024 roku, ale początkowo będzie dostępne tylko dla wąskiej grupy odbiorców. Z biegiem czasu rząd ma przyznawać świadczenie wspierające kolejnym grupom osób, które wykazują mniejszą potrzebę wsparcia.
Badanie potrzeby wsparcia będzie jednym z nowych mechanizmów związanych ze świadczeniem wspierającym, choć nie tylko, bo będzie też dotyczyć osób, które zechcą nabyć prawa do pobierania świadczenia pielęgnacyjnego po 1 stycznia 2024 roku.
Ile ma wynosić kwota świadczenia wspierającego?
Wysokość większości świadczeń należnych osobom z niepełnosprawnościami i ich opiekunom ma stałą wartość. Zupełnie inaczej będzie w przypadku nowego świadczenia wspierającego. Tutaj kwota, która będzie Ci się należeć, będzie uzależniona od decyzji komisji ds. orzekania o niepełnosprawności.
Świadczenie wspierające wyniesie maksymalnie 200 proc. renty socjalnej, a minimalna stawka będzie stanowić 50 proc. renty socjalnej. Wszystko zależy od tego, jaki poziom wsparcia zostanie ustalony w Twoim przypadku.
Jakie to będą kwoty? W 2023 roku renta socjalna przysługuje w kwocie 1586,44 zł brutto. Świadczenie będzie wolne od podatku, a zatem kwota świadczenia wspierającego miała pierwotnie wynosić od 635 zł do 3495 zł. Ta druga kwota jest nieco wyższa niż aktualnie obowiązująca kwota świadczenia pielęgnacyjnego.
23 maja 2023 r. Komisja polityki społecznej i rodziny zaprezentowała drugi projekt ustawy, już po poprawkach. Zmianie uległy głównie poziomy potrzeby wsparcia – tych będzie 6 zamiast wcześniejszych 3.
- 70–74 punktów potrzeby wsparcia – 635 zł (40% renty socjalnej)
- 75–79 punktów potrzeby wsparcia – 953 zł (60% renty socjalnej)
- 80–84 punktów potrzeby wsparcia – 1271 zł (80% renty socjalnej)
- 85–89 punktów potrzeby wsparcia – 1906 zł (120% renty socjalnej)
- 90–94 punktów potrzeby wsparcia – 2859 zł (180% renty socjalnej)
- 95+ punktów potrzeby wsparcia – 3495 zł (220% renty socjalnej)
25 maja 2023 r. odbyło się drugie czytanie podczas posiedzenia Sejmu, ale posłowie nie przegłosowali żadnej z dwóch proponowanych zmian w kwestii poziomu potrzeby wsparcia i kwoty świadczenia wspierającego. Co ważne, proponowane zmiany byłby zdecydowanie bardziej korzystne dla osób z niepełnosprawnością. Gdyby weszły w życie, świadczenie wspierające w kwocie 635 zł przysługiwałoby nawet osobom, które osiągnęłyby jedynie 50 punktów potrzeby wsparcia, a maksymalna kwota, czyli 3495 zł, przysługiwałaby tym osobom, które osiągną 90 punktów.
Wypłacanie świadczenia wspierającego to zadania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, dlatego też jego wysokość opiera się na rencie socjalnej, która jest wypłacana właśnie przez ten organ.
Uzależnienie kwoty od poziomu potrzeby wsparcia
Bardzo ważna kwestia dotyczy uzależnienia wysokości świadczenia od skali potrzeby wsparcia. Aktualne wyliczenia rządu wskazują na to, że minimalnym progiem będzie 70 punktów potrzeby wsparcia. Mając dokładnie 70 punktów, dostaniesz świadczenie wspierające w najniższej możliwej formie, czyli 635 zł. Jeśli natomiast Twoja potrzeba wsparcia będzie wynosić 95 punktów, to świadczenie wspierające będzie Ci przysługiwać w kwocie 3495 zł.
Kwota wyższa niż ta, w której przysługuje aktualnie świadczenie pielęgnacyjne, jest związana z zaspokojeniem szczególnych potrzeb życiowych. Takie potrzeby mogą zdaniem rządzących wykazywać właśnie te osoby, które są w najtrudniejszej sytuacji zdrowotnej.
Waloryzacja świadczenia wspierającego
Nowe świadczenie wspierające będzie waloryzowane co 12 miesięcy, razem z rentą socjalną. Kwota zwiększająca będzie równowartością jakiejś części właśnie tej renty.
Jak ma przebiegać ustalenie poziomu potrzeby wsparcia?
O poziomie wsparcia będą decydować wojewódzkie zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności na wniosek osób niepełnosprawnych. Dokładne kryteria oceny nie są jeszcze znane, bo ustawa nie została opublikowana, ale system ma być oparty na wystandaryzowanym narzędziu, które będzie uwzględniać kryteria Międzynarodowej Klasyfikacji Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia (ICF). Te kryteria są wydawane przez Światową Organizację Zdrowia (WHO).
Świadczenie wspierające – dla kogo?
Świadczenie wspierające będzie przysługiwać osobom dorosłym, które przejdą przez badania wojewódzkiej komisji ds. orzekania o niepełnosprawności. W założeniu te badania mają być inne niż te, które są przeprowadzane na potrzeby wydawania orzeczeń o niepełnosprawności. Mają być skupione nie na dokumentacji medycznej, a na rzeczywistych potrzebach i rzeczywistej sytuacji osób wymagających opieki. Nie wiadomo jednak, jak to będzie wyglądało w praktyce.
Harmonogram wprowadzania świadczenia wspierającego
Świadczenie wspierające będzie wprowadzane w 3 etapach. Tak przynajmniej wyglądają aktualne założenia.
- I etap będzie trwać od stycznia 2024 roku. W tym etapie świadczenie uzyskają tylko te osoby, które mają najwyższy i prawie najwyższy poziom potrzeby wsparcia. Takim osobom będzie przysługiwać świadczenie w wysokości kolejno 220% i 180% renty socjalnej, czyli 3495 zł i 2859 zł.
- II etap ma być wprowadzony w styczniu 2025 roku i ma obejmować te osoby, które uzyskały świadczenie rok wcześniej oraz te, które go nie uzyskały, ale mają średni poziom potrzeby wsparcia, czyli od 80 do 84 punktów i od 85 do 89 punktów. Takie osoby uzyskają świadczenie w wysokości kolejno 80 i 120% renty socjalnej, czyli 1271 zł i 1906 zł.
- III etap będzie obowiązywać od stycznia 2026 roku i ma obejmować wszystkie osoby, które zakwalifikują się do minimalnego progu wynoszącego 70 punktów potrzeby wsparcia. Takie osoby będą otrzymywać świadczenie w wysokości od 40 do 60% wartości renty socjalnej, czyli od 635 zł do 953 zł.
Oficjalne informacje udzielone przez rząd precyzują progi zaliczania do poszczególnych grup wsparcia i wyglądają następująco:
- 95 pkt. i wyżej – najwyższy poziom potrzeby wsparcia i świadczenie o równowartości 220% renty socjalnej,
- 90 pkt. i wyżej – prawie najwyższy poziom potrzeby wsparcia i świadczenie o równowartości 180% renty socjalnej,
- 85 pkt.–89 pkt. – średni poziom wsparcia i świadczenie o równowartości 100% renty socjalnej,
- 80–84 pkt. –
- 75–79 pkt. –
- 70 pkt.–79 pkt. – kolejny poziom potrzeby wsparcia i świadczenie o równowartości 50% renty socjalnej.
Dane pochodzą z: https://orka.sejm.gov.pl/Druki9ka.nsf/Projekty/9-020-1189-2023/$file/9-020-1189-2023.pdf
Czy wprowadzenie nowego świadczenia odbije się jakoś na dotychczasowych wymogach świadczenia pielęgnacyjnego?
Niestety tak. Od 2024 roku świadczenie pielęgnacyjne otrzymają tylko opiekunowie osób niepełnoletnich. Nadal świadczenia będą jednak przyznawane na podstawie orzeczeń o niepełnosprawności, bez zwracania uwagę na nowy mechanizm ustalania poziomu potrzeby wsparcia.
Co to oznacza dla dorosłych osób z niepełnosprawnością?
Wiadomo, że badania osób wymagających opieki będą wyglądać zupełnie inaczej. Dla niektórych osób mogą być korzystniejsze, a dla innych mniej korzystne. W przypadku osób, które nie chcą badania w swoim miejscu zamieszkania, może ono być przeprowadzone w miejscu wskazanym przez komisję, jeśli złożysz odpowiedni wniosek wniosek. Jeśli nie złożysz takiego wniosku, to badanie odbędzie się w Twoim miejscu zamieszkania.
Nowe świadczenie wspierające będzie przyznawane tylko tym osobom, które najbardziej potrzebują opieki.
Zapytaliśmy Jerzego Szymanika (eksperta w dziedzinie świadczenia pielęgnacyjnego) o komentarz w tej sprawie.
Idea świadczenia wspierającego oraz modyfikacja świadczenia pielęgnacyjnego to z założenia dobry kierunek zmian. Dopóki jednak nie poznamy ostatecznego brzmienia ustawy, to trudno jednoznacznie stwierdzić, dla kogo te rozwiązania będą korzystniejsze niż dotychczasowe świadczenie pielęgnacyjne w kwocie 2458 zł miesięcznie. Wszystko na to wskazuje, że część osób w nowym systemie finansowo skorzysta, a część straci. – mówi Jerzy Szymanik, ekspert ds. świadczeń pielęgnacyjnych.
To, co jednak chciałbym zarekomendować, to uzyskanie świadczenia pielęgnacyjnego jeszcze w tym roku. Pozwoli to utrzymać obecne świadczenie pielęgnacyjne jako prawo nabyte. Dzięki temu będzie można uniknąć niekorzystnej sytuacji, że zostanie się w grupie osób, które finansowo stracą w nowym systemie. Gdyby jednak okazało się, że w nowym systemie jest możliwość uzyskania wyższego świadczenia, będzie wtedy można wybrać to nowe wyższe świadczenie. – dodaje Jerzy Szymanik.
Niestety z rządowych założeń wynika, że niewiele osób uzyska nowe świadczenia już w 2024 roku.
Zmiany dotkną też dzieci. Świadczenie wspierające będzie dostępne tylko dla osób powyżej 18. roku życia.
Do otrzymania świadczenia pielęgnacyjnego będą wymagane poważne niepełnosprawności, które wiążą się z całodobową opieką. Podobnie jest teraz, choć same osoby niepełnosprawne uzyskują orzeczenia głównie na podstawie dokumentacji medycznej i badania przeprowadzanego przez komisję, a nie na podstawie europejskich wytycznych.
Jak to może wyglądać w praktyce? Porównanie dotychczasowej sytuacji z tą, która może mieć miejsce w 2024 r.
Realizacja świadczenia wspierającego wprowadzi znaczące zmiany w sytuacji osób z niepełnosprawnościami. Najwięcej informacji na ten temat przyniesie oczywiście praktyka, która pokaże, na jakich zasadach będą ustalane poziomy potrzeby wsparcia. Niestety wyliczenia rządu wskazują na to, że z nowego świadczenia skorzysta tylko niewielka grupa osób, a przynajmniej tak będzie na pierwszym etapie, czyli do 2025 roku.
| Świadczenie wspierające | Zmodyfikowane świadczenie pielęgnacyjne | Świadczenie pielęgnacyjne do 2024 roku |
| Kwota zależna od wysokości renty socjalnej | Kwota niezależna od innych świadczeń | Kwota niezależna od innych świadczeń (2458 zł w 2023 r.) |
| Przysługuje tylko osobom powyżej 18 r.ż. na podstawie indywidualnej oceny, wymaga co najmniej 70 punktów potrzeby wsparcia | Przysługuje tylko osobom do 18. r.ż. na podstawie indywidualnej oceny, wymaga co najmniej 70 punktów potrzeby wsparcia | Przysługuje na podstawie orzeczenia o niepełnosprawności w stopniu znacznym lub orzeczenia ze wskazaniami dotyczącymi konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji. |
| Ocena potrzeby wsparcia nie może być przyznana na czas nieokreślony (nie dłuższy niż 7 lat) | Ocena potrzeby wsparcia nie może być przyznana na czas nieokreślony (nie dłuższy niż 7 lat) | Orzeczenie może być przyznane na czas nieokreślony |
| Nie dotyczy opiekuna | Pozwala opiekunowi dorobić bez jakichkolwiek ograniczeń | Nie pozwala opiekunowi dorabiać |
Źródła
GOV: Świadczenie wspierające – pytania i odpowiedzi
