Poszkodowani najczęściej zadośćuczynienie i odszkodowanie traktują jako synonimy. Tymczasem są to dwa różne świadczenia przyznawane w nieco innych okolicznościach i na odmiennych zasadach.
To bardzo ważne, aby wiedzieć, czym różni się odszkodowanie od zadośćuczynienia. Pomyłka lub brak wystarczającej wiedzy może sprawić, że wniosek poszkodowanego zostanie odrzucony. Ubezpieczyciel może bowiem uznać, że dane świadczenie nie przysługuje wnioskującemu. Prawo bardzo szczegółowo rozróżnia oba świadczenia, a także sytuacje, w których przysługują.
Czym jest odszkodowanie i zadośćuczynienie?
Zacznijmy od tego, czym są te świadczenia. Najbardziej podstawowym i pierwszym, o które ubiega się każdy poszkodowany, jest odszkodowanie. Ma ono na celu pokryć wszystkie straty materialne. Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje odszkodowań: za szkody majątkowe oraz za szkody osobowe. W kontekście różnic pomiędzy odszkodowaniem a zadośćuczynieniem bliżej należy się przyjrzeć odszkodowaniami za szkody na osobie. Tutaj mamy do czyniania ze szkodą dot. uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia oraz pogorszenia sytuacji życiowej w związku ze śmiercią bliskiego.
Definicja zadośćuczynienia jest zgoła inna. Ma ono funkcję rekompensacyjną w momencie, gdy dochodzi do szkód niematerialnych i naruszenia dóbr osobistych. Ma za zadanie wynagrodzić krzywdy. Jej celem jest złagodzenie cierpień poszkodowanego. Jest to świadczenie, które ma jednorazowy charakter. Właśnie z uwagi na to, że jest wypłacane tylko raz, przy ustalaniu jego wysokości powinny zostać uwzględnione wszystkie elementy krzywdy - również te mogące się ujawnić w przyszłości. Tutaj warto dodać, że poszkodowany może się ubiegać o kolejne świadczenie tylko wówczas, gdy nie dało się przewidzieć tzw. nowej krzywdy. Ponadto zadośćuczynienie jest zindywidualizowane, co może powodować problemy z oszacowaniem jego wysokości. Pod uwagę bierze się m.in. długotrwałość procesu leczenia, rozmiar kalectwa, czy niemożność wykonywania wyuczonego/wykonywanego zawodu.
Kiedy ubezpieczyciel wypłaca pieniądze?
Odszkodowanie pokrywa wszystkie koszta, jakie poniósł poszkodowany w związku z wypadkiem. A jest ich wiele. Zaczynając od naprawy samochodu i wynajmu auta, a na rachunkach za leczenie i leki kończąc.
Niezwykle specyficznym świadczeniem jest zadośćuczynienie. Przyznawane jest bowiem za cierpienie i ból — zarówno psychiczny, jak i fizyczny — jakiego doznała ofiara wypadku. To oznacza, że każdy, kto odniósł poważniejsze obrażenia wypadku, może starać się o rekompensatę. Dodatkowo świadczenie to przysługuje także rodzinom poszkodowanych, którzy zginęli w wypadku lub w wyniku innego czynu niedozwolonego.
Jakie są różnice w formalnościach?
Trzeba też zwrócić uwagę, że procedury przyznawania obu świadczeń różnią się nieco pod względem formalnym. Inne też należy złożyć dokumenty.
W przypadku odszkodowania sytuacja jest najczęściej dość prosta. Wystarczy zgłoszenie do ubezpieczyciela sprawcy. Do tego należy dołączyć dokumentację związaną z wypadkiem. Następnie ubezpieczyciel ma 30 dni na oględziny, oszacowanie kosztów naprawy i ostateczną wypłatę świadczenia.
W przypadku zadośćuczynienia postępowanie może się komplikować. W mniej typowych sprawach konieczne jest złożenie pozwu do sądu. Najpierw jednak należy zgłosić się do TU sprawcy. Można także dołączyć dokumenty związane z wypadkiem. Najważniejsze są dokumenty potwierdzające powstanie szkody niemajątkowej. Jeżeli sam poszkodowany stara się o odszkodowanie, mogą być to:
- opis zdarzenia
- dokumentacja leczenia
- opinia psychologa.
Jeżeli o rekompensatę stara się rodzina zmarłego, konieczne potwierdzenie jest relacji rodzinnych. Należy przedstawić takie dokumenty jak akt ślubu, czy akt urodzenia. Bardzo ważne jest także, aby udowodnić rzeczywiste więzi. Tutaj jako dowód służą zdjęcia, czy relacje innych członków rodzin.
Od czego zależy wysokość świadczeń?
Należy też zwrócić uwagę na kwoty. Różnią się one zasadniczo. Wysokość odszkodowania jest ustalana ustawowo poprzez sumy gwarancyjne. W ten sposób każdy pokrzywdzony wie, jaką maksymalnie może otrzymać kwotę. W przypadku dużych strat materialnych odszkodowanie może wynieść nawet setki tysięcy złotych. Obecne maksimum to 1,22 mln euro.
Przyznane odszkodowanie ma na celu wyrównać wszystkie wydatki, które dotyczą powstałej szkody. Osoba poszkodowana może ubiegać się m.in. o zwrot kosztów leczenia i rehabilitacji, czy wydatków poniesionych w wyniku konieczności zmiany wykonywanego zawodu. Odszkodowanie można uzyskać również za pogorszenie sytuacji życiowej spowodowanej śmiercią bliskiej osoby. Świadczenie to powinno rekompensować szkody zarówno majątkowe, jak i niemajątkowe, a przy ustalaniu jego wysokości bierze się pod uwagę m.in. wiek osoby poszkodowanej, jej stan zdrowia, istniejące oraz dające się przewidzieć negatywne następstwa natury majątkowej.
W przypadku zadośćuczynienia kwoty są wyższe, ponieważ niezwykle trudno jest oszacować pieniężną wartość niematerialnej straty. Prawo tego nie reguluje, ale z orzecznictwa wyłaniają się bardzo ścisłe przedziały wartości. Kwoty te mogą się jednak bardzo wahać, a ustalane są niekiedy bardzo indywidualnie.
Czynnikami, które mogą wpływać na wysokość zadośćuczynienia za doznaną krzywdę są m.in.: rozmiar krzywdy, tj. - cierpienia psychicznego i fizycznego, stopień oraz charakter uszczerbku na zdrowiu, czas trwania leczenia, poczucie życiowej bezradności, niekorzystne rokowania na przyszłość, czy wiek i płeć poszkodowanego. W przypadku zadośćuczynienia dot. śmierci osoby bliskiej do ustalenia jego wysokości uwzględnia się takie kryteria jak np.: intensywność psychicznych cierpień spowodowanych śmiercią bliskiego, rozmiar odczuwalnych negatywnych emocji, poczucie osamotnienia, dolegliwości fizyczne (np. brak apetytu, zaburzenia snu).
Jak widać więc, różnice pomiędzy odszkodowaniem a zadośćuczynieniem są wyraźne. Najważniejszą z nich jest rodzaj szkód, jakie mają pokrywać. Odszkodowanie pokrywa poniesione koszta. Rolą zadośćuczynienia jest rekompensata za wszystkie krzywdy i straty niematerialne. Co ważne, wypłata jednego świadczenia nie zamyka drogi do ubiegania się o drugie. Oznacza to, że każdy poszkodowany — jeżeli są ku temu przesłanki — może starać się o obydwa świadczenia.
