Co zapoczątkowało kontrole wydatków KPO po aferze funduszowego cwaniactwa?

Co zapoczątkowało kontrole wydatków KPO po aferze?

Medialne doniesienia o potencjalnych nadużyciach finansowych błyskawicznie stały się impulsem do rozpoczęcia szeroko zakrojonych kontroli środków pochodzących z Krajowego Planu Odbudowy. Te alarmujące informacje nie pozostały bez echa – najwyższe władze państwowe natychmiast zareagowały, wyrażając wątpliwości co do niezawodności mechanizmów zarządzania funduszami unijnymi w Polsce.

Premier Donald Tusk nie zwlekał i polecił dokładne przejrzenie wszystkich wydatków związanych z KPO, zapowiadając zdecydowaną walkę z marnotrawstwem publicznych pieniędzy oraz stawiając na zasadę absolutnej nietolerancji w tym zakresie. Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej szybko ogłosiło, że skrupulatnie sprawdzi każdą wydaną złotówkę w ramach tego programu.

Wkrótce sprawa przerodziła się w gorący temat polityczny:

• przedstawiciele Prawa i Sprawiedliwości ostro skrytykowali sposób rozdzielania funduszy z KPO, określając go jako „największy przekręt finansowy III RP”,
• opozycja nadała sprawie bieg prawny, kierując zawiadomienie do prokuratury,
• dyskusja publiczna zyskała dodatkowe emocje dzięki określeniu „funduszowe cwaniactwo” wprowadzonemu przez wiceministra Jana Szyszko.

Hasło „funduszowe cwaniactwo” natychmiast zyskało popularność, trafiając do szerokiej debaty o możliwych nieprawidłowościach. Jednym z najważniejszych następstw afery było odwołanie prezesa Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości – kluczowej instytucji zajmującej się przekazywaniem środków.

Kontrole ruszyły przede wszystkim w tych jednostkach, wobec których zgłoszono najwięcej zastrzeżeń dotyczących gospodarowania funduszami.

Proces kontroli ma charakter długofalowy – wiceminister odpowiedzialny za program zapowiedział systematyczne i wieloletnie audyty, które mają objąć wszystkie wydatki z KPO. Głównym celem tych działań jest:

• odbudowanie społecznego zaufania,
• zwiększenie jawności,
• publikowanie wyników audytów na bieżąco, aby każdy mógł się z nimi zapoznać.

Dlaczego Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej zaangażowało się w kontrolę KPO?

Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej zdecydowało się przeprowadzić kontrolę Krajowego Planu Odbudowy (KPO) z kilku istotnych powodów. To właśnie ta instytucja odpowiada za zarządzanie oraz podział środków unijnych na terenie kraju.

Już wcześniej pojawiły się sygnały sugerujące niewłaściwe wykorzystanie części funduszy z KPO, a wewnętrzne analizy wskazywały na:

• niedbałość,
• braki w procedurach.

Sytuacja ta sprawiła, że resort uznał za konieczne wszczęcie dokładnej kontroli.

Dodatkowo, jednym z kluczowych celów ministerstwa stała się odbudowa społecznego zaufania do całego procesu wydatkowania środków. Wobec szeroko komentowanych w mediach doniesień o nadużyciach określanych jako „funduszowe cwaniactwo”, konieczne okazało się przywrócenie wiarygodności w zarządzaniu pieniędzmi europejskimi.

Przy współpracy z Polską Agencją Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) rozpoczęto szeroko zakrojoną weryfikację. Szczególnie dokładnie przyjrzano się programom wspierającym sektor HoReCa, gdzie dostrzeżono najwięcej sygnałów o możliwych nieprawidłowościach.

• Przeanalizowano dokumenty finansowe,
• poddano ocenie celowość przydzielonych środków.

Niezwykle ważnym elementem podjętych działań okazało się wprowadzenie trwałych, systemowych zmian dotyczących nadzoru nad funduszami. Po zmianach na czele PARP, resort zapowiedział, że wzmocni mechanizmy kontrolne i opracuje nowe, bardziej szczegółowe procedury weryfikacji, które mają przeciwdziałać pojawianiu się podobnych problemów w najbliższych latach.

Równocześnie ministerstwo zadeklarowało dążenie do pełnej przejrzystości podejmowanych działań. Efekty kontroli zostaną niebawem, jesienią, upublicznione, co ma zapewnić jawność procedur i odpowiedzieć na oczekiwania obywateli.

Szczególna uwaga podczas audytów skupiała się na dotacjach kierowanych do małych i średnich przedsiębiorstw, będących jednymi z głównych beneficjentów KPO. Proces kontroli będzie prowadzony stopniowo i potrwa przez lata — przewiduje się regularne audyty dotyczące wszystkich wydatków realizowanych w ramach programu.

Resort ma także na uwadze konieczność prawidłowego rozliczenia się z Komisją Europejską. Każda wykryta nieprawidłowość mogłaby skutkować wstrzymaniem dalszego finansowania, co negatywnie odbiłoby się na sytuacji gospodarczej Polski.

Jakie kroki podjęto w reakcji na medialne doniesienia o możliwych nadużyciach KPO?

Po pojawieniu się doniesień o potencjalnych nieprawidłowościach w wykorzystaniu funduszy z Krajowego Planu Odbudowy, natychmiast rozpoczęto wielopłaszczyznowe działania zarówno kontrolne, jak i śledcze. Organy państwowe szybko zareagowały, podejmując zdecydowane kroki.

Prokuratura Regionalna w Warszawie przystąpiła do czynności sprawdzających, by ustalić, czy doszło do złamania przepisów. Zespół śledczych szczegółowo bada dokumentację dotyczącą przyznanych i wydatkowanych środków, koncentrując się na sygnalizowanych naruszeniach. W kilku sytuacjach rozpoczęto już oficjalne postępowania przygotowawcze.

Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości rozszerzyła system kontroli, wprowadzając dwa etapy:

• skrupulatną analizę dokumentów finansowych beneficjentów,
• kontrole przeprowadzane bezpośrednio w siedzibach przedsiębiorstw korzystających ze wsparcia.
• weryfikacja realizowanych projektów pod kątem zgodności z założeniami programu.

Najwięcej nieprawidłowości zgłaszano w branży HoReCa, obejmującej hotele, restauracje oraz firmy cateringowe. Inspektorzy sprawdzali, czy prezentowane wydatki są zgodne z rzeczywistością, a realizowane projekty spełniają założenia programu.

W ostatnim czasie doszło także do zmian kadrowych – prezes PARP został odwołany, co miało podkreślić determinację w wyjaśnieniu sprawy i zapewnić bezstronność prowadzonych kontroli. Dodatkowo:

• nadzór rozszerzono na wszystkie podmioty związane z programem,
• wprowadzono mechanizmy utrudniające powtórzenie podobnych sytuacji w przyszłości,
• ustanowiono nowe wytyczne nakładające większe wymagania na jednostki pośredniczące.

Premier Donald Tusk aktywnie włączył się w nadzór nad działaniami, określając jasne priorytety:

• szybkie wyjaśnienie wszelkich niejasności,
• natychmiastowe wstrzymanie budzących wątpliwości wypłat,
• konsekwentne żądanie zwrotu publicznych pieniędzy, jeśli potwierdzą się uchybienia.

W odpowiedzi na ostatnie wydarzenia zaostrzono również zasady przyznawania kolejnych transz środków. Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej opracowało wytyczne nakładające jeszcze większe wymagania na jednostki pośredniczące w przydzielaniu pieniędzy.

Ważnym elementem stała się również przejrzystość – zapowiedziano udostępnienie pełnych raportów pokontrolnych. Ministerstwo zobowiązało się do regularnego informowania opinii publicznej zarówno o wynikach przeprowadzanych działań, jak i ujawnionych nieprawidłowościach.

W przypadku potwierdzonych nadużyć przewidywane są dwie formy sankcji:

• finansowe – rozwiązanie umów oraz reclaimowanie środków wydanych niezgodnie z przeznaczeniem,
• karne – poprzez kierowanie zawiadomień do prokuratury przeciwko podmiotom, które świadomie naruszały prawo.

Weryfikacją prawidłowości przyznawania dotacji zajęło się również Centralne Biuro Antykorupcyjne, które analizuje, czy podczas korzystania z funduszy nie dochodziło do korupcji lub innych nadużyć.

Jak ocenić zakres potencjalnych nadużyć w programie KPO?

Ocena skali możliwych nadużyć w ramach programu KPO to zadanie wymagające wszechstronnej analizy, opartej zarówno na rzetelnych danych, jak i przemyślanej metodologii badawczej. Dotychczas większość wykrytych nieprawidłowości dotyczyła sektora HoReCa, gdzie natrafiono na wiele wydatków nieuzasadnionych pod względem ekonomicznym lub niezgodnych z założeniami programu.

Wstępne kontrole ujawniły przypadki finansowania dóbr luksusowych, które nie miały związku z planem odbudowy gospodarki po pandemii. Do najbardziej problematycznych wydatków należą między innymi:

• zakup jachtów rekreacyjnych,
• inwestycje w solaria czy wirtualne strzelnice,
• kosztowna wymiana mebli niepoparta rzeczywistą potrzebą,
• realizacja projektów, których wartość publiczna budzi poważne wątpliwości.

Rzetelna ocena rozmiaru nadużyć opiera się przede wszystkim na analizie wartości zakwestionowanych transakcji. Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej przygotowuje obecnie szczegółowy raport finansowy, który pozwoli określić, jaki odsetek całego budżetu programu został wydany w kontrowersyjny sposób.

Niebagatelny udział w nagłaśnianiu tych spraw miały media oraz platformy społecznościowe. To właśnie tam ujawniono liczne przypadki budzących zastrzeżenia inwestycji, takich jak:

• kierowanie środków do podmiotów pozbawionych stosownego doświadczenia,
• realizacja projektów niespełniających ustalonych wskaźników,
• rozbieżności między planowanym a faktycznym wykorzystaniem przyznanych funduszy.

Analiza terytorialnego rozmieszczenia wykrytych nieprawidłowości roznieciła także dyskusję polityczną. Rząd podkreśla, że największą liczbę podejrzanych transakcji zlokalizowano w województwach, gdzie wcześniej władzę sprawowała opozycja. Jednak takie twierdzenia wymagają weryfikacji przez niezależnych kontrolerów.

Aby w pełni zrozumieć skalę marnotrawstwa, warto zestawić przypadki polskie z doświadczeniami innych krajów Unii Europejskiej, gdzie działają podobne programy. Przeprowadzane przez Komisję Europejską audyty mogą dostarczyć istotnych danych porównawczych oraz wytycznych do dalszych działań.

Istotne jest także odróżnienie celowych nadużyć od pomyłek wynikających z błędnej interpretacji przepisów przez beneficjentów. Prokuratura dokonuje klasyfikacji poszczególnych przypadków w zależności od poziomu zawinienia, co ułatwia wyłonienie rzeczywiście zamierzonych oszustw od zwyczajnych błędów proceduralnych.

Specjaliści przewidują, że ostateczny bilans nadużyć będzie możliwy dopiero po zakończeniu kompleksowych inspekcji, co najprawdopodobniej nastąpi na przełomie lat 2023 i 2024. Jednocześnie wiele projektów jeszcze się nie zakończyło, więc ich faktyczna wartość dla gospodarki zostanie oceniona dopiero po ich finalizacji.

Warto zaznaczyć, że niezależnie od ostatecznych wniosków z kontroli, już samo ujawnienie nieprawidłowości znacząco podkopało społeczne zaufanie do zarządzania funduszami unijnymi w Polsce. Skutkiem tych zastrzeżeń było również wprowadzenie nowych, surowszych procedur kontrolnych.

Jakie role odgrywają PARP i Prokuratura w procesie kontroli wydatków KPO?

Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) oraz Prokuratura pełnią istotne, wzajemnie współdziałające funkcje w zakresie kontroli środków pochodzących z Krajowego Planu Odbudowy. Obie instytucje realizują określone zadania, tworząc spójny system nadzoru nad unijnymi funduszami.

Poniżej przedstawiamy szczegółowe działania każdej z instytucji:

• PARP odpowiada jako główny pośrednik za rozbudowane kontrole finansowe,
• koncentruje się zwłaszcza na branży HoReCa, gdzie ujawniła najwięcej nieprawidłowości,
• sprawdza szczegółowo dokumentację finansową beneficjentów, analizując faktury, umowy oraz dowody księgowe,
• przeprowadza wizyty w siedzibach firm, które uzyskały wsparcie, by zweryfikować realizację deklarowanych inwestycji,
• ocenia, czy projekty odpowiadają zatwierdzonym wnioskom i są zgodne z założeniami programu,
• bada wpływ realizowanych przedsięwzięć na efektywność ekonomiczną danej działalności.

Po zmianie władz w PARP wprowadzono ostrzejsze reguły kontroli, co ma zagwarantować rzetelność i skuteczność działań. Kontrole prowadzone są regularnie i obejmują wszystkie inicjatywy finansowane przez KPO; przewidziano ich zakończenie na wrzesień 2025 roku.

Prokuratura Regionalna w Warszawie, z kolei, zajmuje się wykrywaniem oraz ściganiem nadużyć finansowych związanych z wydatkowaniem środków z KPO.

• Prokuratura prowadzi czynności sprawdzające w przypadkach podejrzeń przestępstw,
• w wszczyna postępowania przygotowawcze na podstawie zebranych dowodów,
• klasyfikuje wykryte naruszenia – rozróżniając uchybienia proceduralne od działań zamierzonych, takich jak oszustwa czy fałszowanie dokumentów,
• kompletuje materiały dowodowe umożliwiające formułowanie zarzutów wobec winnych,
• kieruje działania na postępowania prawnokarne w przypadkach celowych oszustw.

Współpraca PARP i Prokuratury przybiera różne formy. Agencja przesyła prokuraturze materiały dotyczące podejrzeń nadużyć, umożliwiając podjęcie kroków prawnych. W niektórych przypadkach adresowane są prośby o dodatkowe kontrole w obszarach, gdzie istnieją podejrzenia poważniejszych naruszeń.

Podział kompetencji:

• PARP skupia się głównie na aspekcie finansowym i administracyjnym, wyłapując wydatki nieuzasadnione lub niegospodarne,
• Prokuratura ocenia działania pod kątem prawnokarnym, odróżniając nieumyślne pomyłki od celowych oszustw.

Takie rozdzielenie kompetencji ułatwia skuteczne rozwiązywanie różnorodnych przypadków. Zawieszono przekazywanie kolejnych transz środków podmiotom, wobec których zgłoszono poważne zastrzeżenia. W skrajnych sytuacjach uruchomiono procedury zwrotu otrzymanych funduszy, a odpowiedzialni za nieprawidłowości muszą liczyć się z postępowaniami karnymi.

Wyniki audytów PARP zostaną udostępnione publicznie, co przyczyni się do większej przejrzystości całego procesu oraz posłuży do modyfikacji zasad nadzoru nad funduszami unijnymi. Działania prokuratury mogą natomiast doprowadzić do pociągnięcia do odpowiedzialności tych, którzy popełnili nadużycia.

Wspólne działania PARP i Prokuratury wzmacniają wiarygodność systemu przyznawania i wydawania środków z KPO, łącząc skuteczną kontrolę administracyjną z możliwością egzekwowania odpowiedzialności karnej w razie wykrycia celowych naruszeń.

Jakie konsekwencje grożą przedsiębiorcom za nieprawidłowe wydatkowanie środków KPO?

Przedsiębiorcy, którzy niewłaściwie wydatkują środki pochodzące z Krajowego Planu Odbudowy, muszą być przygotowani na dotkliwe konsekwencje – zarówno finansowe, jak i prawne. Instytucje kontrolujące mają do dyspozycji rozbudowane mechanizmy służące dochodzeniu odpowiedzialności, dlatego nieprawidłowości niemal zawsze spotykają się ze stanowczą reakcją.

Gdy wykryte zostaną nieprawidłowości, firma jest zobowiązana do zwrotu całej przyznanej dotacji wraz z naliczonymi odsetkami, obliczanymi według zasad obowiązujących w przypadku zaległości podatkowych. Decyzję o zwrocie przekazuje się na piśmie, a na jej wykonanie przewidziano 14 dni od momentu otrzymania dokumentu. Doliczone odsetki mogą znacząco podwyższyć kwotę zwracaną do budżetu, co może mocno nadwyrężyć finanse firmy.

Jeżeli przedsiębiorca nie dokona zwrotu środków dobrowolnie, wszczynana jest procedura egzekucji administracyjnej, która obejmuje m.in.

• zajęcie rachunków bankowych,
• majątku ruchomego i nieruchomości,
• obciążenie firmy kosztami całego postępowania.

Kiedy istnieje podejrzenie celowego działania, sprawą zajmuje się prokuratura. Postępowania karne dotyczą przestępstw takich jak:

• wyłudzenie środków,
• fałszowanie dokumentacji,
• składanie nieprawdziwych oświadczeń,
• oszustwa finansowe.

W takich przypadkach możliwe są kary więzienia – za wyłudzenie dotacji grozi nawet pięć lat pozbawienia wolności, a w przypadku działania w zorganizowanej grupie kara może być wydłużona do ośmiu lat. Dodatkowo sąd może zakazać prowadzenia własnego biznesu lub wykluczyć przedsiębiorcę z ubiegania się o zamówienia publiczne.

Naruszenia mogą wiązać się z daleko idącymi konsekwencjami także w przyszłości:

• wpisanie firmy na listę podmiotów wykluczonych z dostępu do europejskich funduszy przez trzy lata,
• trudności przy staraniu się o kredyt,
• spadek zaufania wśród kontrahentów.

Najostrzejsze sankcje stosowane są wobec działań dotyczących znacznych sum lub powtarzających się, systemowych nadużyć. Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej zapowiada, że w takich przypadkach nie przewiduje możliwości umorzenia zobowiązań – środki będą odzyskiwane w całości.

Odpowiedzialność za wydatkowanie pieniędzy spoczywa nie tylko na samej firmie. Osobiste konsekwencje – zarówno cywilne, jak i karne – mogą ponieść także członkowie zarządu oraz rady nadzorczej, jeśli ich decyzje doprowadzą do nieprawidłowości.

Firmy objęte postępowaniem automatycznie:

• tracą prawo do kolejnych transz dotacji,
• zostają wyłączone z nowych konkursów na finansowanie.

Kontrole realizowane przez PARP i inne podmioty nie ograniczają się wyłącznie do weryfikacji dokumentów. Analizowana jest również efektywność wykorzystania środków – jeżeli projekt nie przyniósł zakładanych rezultatów, nawet formalna zgodność z wymaganiami może okazać się niewystarczająca i podważyć zasadność wydatków.

Państwo traktuje temat nadużyć niezwykle poważnie. Specjalnie powołane zespoły śledcze, w których pracują eksperci prawni i specjaliści od finansów, skupiają się wyłącznie na przypadkach związanych z KPO. Dzięki temu możliwe jest wykrywanie także bardziej złożonych i trudnych do ujawnienia mechanizmów łamania prawa.

W jaki sposób rząd zamierza odzyskać nieprawidłowo wydane środki z KPO?

Rząd opracował precyzyjny plan odzyskiwania środków niewłaściwie wykorzystanych z Krajowego Planu Odbudowy. Całość opiera się na procedurach administracyjnych, działaniach prawnych oraz skutecznych mechanizmach egzekucyjnych. Kluczowe znaczenie ma tu współpraca pomiędzy poszczególnymi ministerstwami i wykorzystanie dostępnych przepisów prawnych.

W momencie wykrycia nieprawidłowości natychmiast rusza procedura odzyskiwania pieniędzy. Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej przesyła przedsiębiorcom oficjalne żądanie zwrotu całej przyznanej dotacji wraz z należnymi odsetkami, naliczanymi zgodnie ze stopami stosowanymi przy zobowiązaniach podatkowych. Beneficjent ma na spłatę 14 dni od daty doręczenia decyzji.

Gdy środki nie zostaną zwrócone w wyznaczonym terminie lub dłużnik odmówi spłaty, uruchamiane są dalsze kroki:

• instytucja zarządzająca wystawia tytuł wykonawczy,
• sprawa trafia do właściwego urzędu skarbowego,
• na konto dłużnika natychmiast nakładana jest blokada,
• możliwe jest ustanowienie hipoteki przymusowej na nieruchomościach,
• przejęcie ruchomego majątku przez komornika skarbowego.

Aby mieć pełną kontrolę nad przebiegiem odzyskiwania pieniędzy, utworzono specjalny zespół zadaniowy w strukturach Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. W skład tej grupy weszli finansiści, prawnicy oraz doświadczeni audytorzy, którzy na bieżąco przekazują raporty do Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej.

Premier Donald Tusk nadzoruje cały proces i regularnie otrzymuje szczegółowe sprawozdania. Jednocześnie wielokrotnie podkreśla, że żadne niewłaściwie rozdysponowane środki nie mogą pozostać poza budżetem państwa, co obrazuje stanowczość władz w tej sprawie.

W przypadkach, w których stwierdzono celowe działania przestępcze, równolegle uruchamiana jest procedura karna:

• materiały dowodowe niezwłocznie trafiają do prokuratury,
• wszczynane są odpowiednie postępowania,
• celem działań jest nie tylko zwrot pieniędzy, ale i ukaranie winnych nadużyć.

W proces zaangażowano także wyspecjalizowane organy kontrolne:

• Centralne Biuro Antykorupcyjne zajmuje się najbardziej skomplikowanymi sprawami,
• Krajowa Administracja Skarbowa prowadzi kontrole krzyżowe firm,
• urzędy kontroli skarbowej weryfikują prawidłowość rozliczeń podatkowych beneficjentów.

Ministerstwo Finansów przygotowało priorytety przy odzyskiwaniu pieniędzy, koncentrując się na:

• największych kwotach (powyżej pół miliona złotych),
• przypadkach oczywistych nadużyć (takich jak zakup dóbr luksusowych),
• podmiotach bez doświadczenia branżowego,
• projektach niedokończonych zgodnie z ustalonym harmonogramem.

W sektorze HoReCa, gdzie skala nieprawidłowości okazała się najwyższa, wprowadzono dodatkową, precyzyjną kontrolę wydatków. Audytorzy zewnętrzni szczegółowo analizują każdy projekt, by skalkulować faktyczną wartość środków do zwrotu.

Z myślą o ujawnianiu kolejnych nadużyć wdrożono infolinię dla sygnalistów. Dzięki niej osoby posiadające wiedzę o nieprawidłowościach mogą anonimowo przekazywać informacje. Dotychczas ta inicjatywa pozwoliła wykryć już kilkanaście przypadków niewłaściwych wydatków, które są obecnie odzyskiwane.

Na poziomie międzynarodowym Polska ściśle współpracuje z Europejskim Urzędem ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF). Eksperci tej instytucji wspierają polskie organy w zakresie metod odzyskiwania funduszy pochodzących z Unii Europejskiej.

Działania naprawcze objęły również zmiany legislacyjne. Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało nowelizację, która pozwala łatwiej zabezpieczać majątek w sprawach dotyczących nadużyć związanych z KPO. Dzięki nowym przepisom cały proces przebiega sprawniej.

Wszelkie odzyskane kwoty trafiają na wyodrębnione konto, z którego następnie finansowane są kolejne projekty w ramach KPO. W ten sposób każda złotówka przyznana Polsce pozostaje wykorzystana zgodnie z przeznaczeniem.

Gdzie można spodziewać się największych zmian po weryfikacjach KPO?

Najbardziej widoczne zmiany po szczegółowych kontrolach wydatkowania środków z Krajowego Planu Odbudowy pojawią się w kilku strategicznych dziedzinach. Szczególne przeobrażenia szykują się w branży HoReCa, gdzie ujawniono rekordową skalę nadużyć finansowych.

Hotele, restauracje oraz firmy cateringowe znalazły się pod bacznym okiem zarówno Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, jak i prokuratury. W toku kontroli wykryto przypadki:

• zakupu luksusowych jachtów,
• wydatków na solaria,
• kosztownych, nieuzasadnionych remontów.

Takie zdarzenia wymusiły gruntowną korektę zasad wsparcia HoReCa w ramach KPO.

Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej obecnie pracuje nad zmianą kryteriów przyznawania funduszy. Nowe regulacje zakładają między innymi:

• dokładniejszą ocenę projektów na wczesnym etapie,
• jasno określone wskaźniki opłacalności,
• limity kosztów dla wybranych wydatków,
• obowiązek udokumentowania rzeczywistego znaczenia inwestycji dla odbudowy po kryzysie pandemicznym.

Zmieniony zostanie także sposób nadzoru nad wydatkowaniem środków. Planowane jest zaostrzenie systemu monitorowania: liczba kontrolerów w PARP wzrośnie, a sprawdzanie przebiegu projektów będzie prowadzone regularnie aż do września 2025 roku. W proces oceny zostaną zaangażowani również niezależni eksperci, którzy zweryfikują faktyczne korzyści dla gospodarki.

Kluczowym elementem nowego podejścia stanie się przejrzystość finansowa. Ministerstwo zapowiada publikację szczegółowych sprawozdań z rezultatów kontroli. Powstanie też ogólnodostępny rejestr beneficjentów wraz z informacjami o przeznaczeniu i wysokości dofinansowania, co pozwoli obywatelom śledzić sposób wykorzystania pieniędzy z KPO.

Równolegle rozpoczęto zmiany wśród osób zarządzających programem. Odwołano już prezesa PARP, a w najbliższych tygodniach można oczekiwać kolejnych decyzji personalnych. Planuje się także wprowadzenie wyższych wymagań zawodowych dla osób odpowiedzialnych za przyznawanie dotacji.

Zapowiedziano zdecydowane zaostrzenie procedur antykorupcyjnych. Wyniki prowadzonych inspekcji posłużą jako podstawa do wzmocnienia mechanizmów, które mają ograniczyć ryzyko nieprawidłowości. Do nadzoru środków unijnych zostaną powołane specjalne zespoły w CBA i prokuraturze.

Wnioski o dofinansowanie będą oceniane znacznie surowiej niż dotąd. Szansę na dotacje dostaną projekty:

• wykazujące realny potencjał rozwoju,
• poparte biznesową wiarygodnością,
• uwzględniające doświadczenie branżowe wnioskodawcy.

Wprowadzony zostanie punktowy system oceny, dzięki któremu najbardziej efektywne przedsięwzięcia zyskają najwyższe szanse na wsparcie.

Kolejne zmiany obejmą sposób podziału środków między regiony. Informacje z przeprowadzonych inspekcji posłużą do wypracowania nowych map potrzeb, które zagwarantują:

• bardziej sprawiedliwy rozdział pieniędzy,
• zapobieganie ich kumulacji w jednym miejscu,
• wyrównanie szans rozwojowych między województwami.

Planowana jest także korekta zasad branżowej redystrybucji funduszy. W sektorach z największą liczbą uchybień wprowadzone zostaną bardziej rygorystyczne wymogi, zaś efektywne branże mogą liczyć na uproszczone procedury i silniejsze wsparcie finansowe.

Celem wprowadzanych reform jest przywrócenie społecznego zaufania do systemu zarządzania funduszami europejskimi. Kluczowe pozostaje to, by środki z KPO rzeczywiście stymulowały rozwój polskiej gospodarki po doświadczeniach związanych z pandemią.