Moody's obniża perspektywę ratingu Polski – co to oznacza dla gospodarki i inwestorów?

Obniżenie perspektywy ratingu Polski przez Moody's

Agencja ratingowa Moody's zaktualizowała perspektywę kredytową Polski z dotychczasowej stabilnej na negatywną, przy zachowaniu oceny na poziomie A2. Ten krok stanowi sygnał ostrzegawczy – w kolejnych miesiącach ocena może zostać obniżona, co miałoby odczuwalne konsekwencje dla polskiej gospodarki.

Według Moody's, na decyzję wpływ miało kilka kluczowych kwestii:

• nasilające się spory polityczne, które mogą osłabiać efektywność instytucji państwowych,
• utrudnianie przewidywania kierunku polityki gospodarczej,
• rosnący poziom zadłużenia publicznego, budzący obawy o zdolność kraju do utrzymania dyscypliny fiskalnej w perspektywie średnioterminowej.

W analizie pojawia się także ryzyko związane z sytuacją międzynarodową. Narastające napięcia w Europie Środkowo-Wschodniej powodują wzrost niepewności inwestycyjnej i przyczyniają się do większych wahań na rynkach finansowych.

Zmiana perspektywy ratingowej może przełożyć się na wyższe koszty obsługi polskiego długu państwowego. Inwestorzy, zmniejszając zaufanie, mogą żądać wyższego oprocentowania obligacji, zwiększając tym samym wydatki budżetowe. Dodatkowo, osłabienie złotego względem głównych walut może sprawić, że spłata zadłużenia w walutach obcych stanie się droższa.

Warto zaznaczyć, iż negatywna perspektywa to jeszcze nie degradacja samego ratingu, a raczej sugestia, że w ciągu roku lub półtora możliwa jest zmiana oceny. Aby tego uniknąć, potrzebne są konkretne działania, takie jak:

• reformy strukturalne,
• poprawa stanu finansów publicznych.

Rynki niemal natychmiast zareagowały na komunikat Moody’s. Rentowności polskich obligacji zauważalnie wzrosły, a złoty na moment osłabił się względem innych walut, co pokazuje, jak istotny wpływ mają ratingi na stabilność i decyzje inwestorów.

Najnowsze prognozy dotyczące zadłużenia publicznego w 2025 roku mogą dodatkowo nasilić presję na rząd w zakresie fiskalnym. Działania takie jak ograniczenie wydatków lub zmiany w podatkach, których celem jest zwiększenie dochodów budżetowych, mogą stać się koniecznością.

Przyczyny obniżenia perspektywy ratingu

• deficyt budżetowy w Polsce, który w 2024 roku ma przekroczyć 5,1% PKB i znacząco odbiega od unijnych wytycznych fiskalnych,
• niestabilność polityczna wynikająca z zastoju decyzyjnego spowodowanego współrządzeniem koalicji z prezydentem z opozycji,
• rosnące napięcia geopolityczne między NATO a Rosją oraz incydenty naruszające polską przestrzeń powietrzną,
• bliskość Ukrainy, która zwiększa postrzegane ryzyko i ostrożność inwestorów,
• ograniczona elastyczność rynku pracy i pogłębiające się trudności demograficzne,
• rosnące wydatki na system emerytalny obciążające budżet państwa bez spójnego programu naprawczego,
• uzależnienie energetyczne od węgla, generujące wysokie koszty transformacji ekologicznej i brak wyraźnej strategii odejścia od tego surowca,
• niestabilność cen surowców oraz restrykcje unijnej polityki klimatycznej zwiększające presję na finanse publiczne,
• odejście od restrykcyjnej polityki wydatkowej prowadzące do uszczuplenia rezerw finansowych i zmniejszenia odporności na kryzysy gospodarcze.

Czynniki wpływające na decyzję Moody's

Decyzja agencji Moody’s o zmianie perspektywy ratingu Polski ze stabilnej na negatywną została podjęta na podstawie szczegółowej analizy kilku istotnych kwestii. Kluczowe były cztery główne czynniki, które zaważyły na tej ocenie.

Największy wpływ miało pogorszenie kondycji finansów publicznych. Przewidywany deficyt sektora finansów publicznych w 2024 roku może wynieść nawet 5,1% PKB, co wykracza poza unijne wytyczne. Moody’s zwraca uwagę na:

• dynamicznie rosnące zadłużenie państwa,
• osłabienie wskaźników pokazujących zdolność Polski do obsługi swoich zobowiązań,
• rosnący niepokój co do utrzymania odpowiedniej dyscypliny fiskalnej w dłuższej perspektywie.

Kolejnym kluczowym elementem są kwestie bezpieczeństwa w regionie. Zwiększa się napięcie w Europie Środkowo-Wschodniej, co objawia się m.in.:

• incydentami w polskiej przestrzeni powietrznej,
• zagrożeniami związanymi z toczącą się wojną na Ukrainie,
• prognozami niepewności w kontekście ewentualnego ograniczenia wsparcia ze strony Stanów Zjednoczonych.

Takie okoliczności odstraszają inwestorów i w kryzysowych sytuacjach mogą radykalnie wpłynąć na rating kraju.

Trzeci aspekt to brak postępów w konsolidacji finansów publicznych i trudności we wdrażaniu reform strukturalnych. Moody’s zauważa, że:

• do tej pory nie przedstawiono spójnego planu naprawy systemu emerytalnego,
• wysokie koszty transformacji energetycznej oraz brak wyraźnego planu odejścia od węgla pogłębiają wyzwania,
• odejście od restrykcyjnej polityki wydatkowej osłabia kontrolę nad wydatkami publicznymi.

Ostatnim czynnikiem jest obecna scena polityczna. Współpraca rządu z prezydentem wywodzącym się z ugrupowania opozycyjnego prowadzi do:

• trudności w sprawnym podejmowaniu decyzji,
• utrudnionego określenia przyszłego kierunku gospodarczego państwa,
• zmniejszonej skuteczności instytucji państwowych.

Agencja Moody’s podkreśla, że dalszy kształt polskiej polityki fiskalnej będzie miał decydujące znaczenie przy następnych rewizjach ratingu. Opracowanie i wdrożenie skutecznej strategii ograniczania deficytu oraz uzdrowienia finansów publicznych może uchronić Polskę przed obniżeniem oceny, natomiast zaniechanie tych działań zwiększa ryzyko dalszego pogorszenia wiarygodności kredytowej.

Na sytuację budżetu państwa wpływają także trudności o charakterze strukturalnym, takie jak:

• niska elastyczność rynku pracy,
• pogrążające się wyzwania demograficzne,
• rosnące wymagania związane z unijną polityką klimatyczną.

Wszystkie te kwestie potęgują finansowe obciążenia rządu.

Konsekwencje obniżenia perspektywy

Obniżenie perspektywy ratingu Polski przez agencję Moody’s ze stabilnej na negatywną ma konkretne skutki dla naszej gospodarki. Już teraz na rynkach finansowych można dostrzec pierwsze odczuwalne zmiany, choć prawdziwa skala konsekwencji ujawni się dopiero w dłuższym horyzoncie czasowym.

Pierwszą zauważalną reakcją jest zwiększenie ryzyka inwestycji w polskie obligacje. Inwestorzy oczekują wyższych zysków, co przekłada się na wzrost oprocentowania papierów wartościowych emitowanych przez państwo. Każda kolejna emisja obligacji wymaga więc oferowania atrakcyjniejszych warunków, a to zwiększa koszty obsługi długu publicznego.

Na rynku walutowym obserwujemy osłabienie złotego względem ważniejszych światowych walut. Słabnąca polska waluta sprawia, że obsługa zobowiązań zagranicznych staje się droższa. Dodatkowo, ta sytuacja może prowadzić do wzrostu cen importowanych towarów, co nasila presję inflacyjną.

Niepewność wokół ratingu oddziałuje także na sektor prywatny. Przedsiębiorstwa finansujące się poprzez emisję obligacji korporacyjnych muszą zapłacić wyższe odsetki, aby przyciągnąć inwestorów. Wyższe koszty finansowania mogą ograniczyć plany inwestycyjne i zahamować rozwój firm, spowalniając tym samym całą gospodarkę.

Wzrost ryzyka ratingowego może doprowadzić do odpływu zagranicznego kapitału z rynku obligacji. Część inwestorów, z uwagi na własne regulacje, ogranicza zaangażowanie w krajach z negatywnymi perspektywami. Skutkuje to dalszym wzrostem rentowności papierów wartościowych oraz osłabieniem złotego.

Wszystkie powyższe czynniki wpływają bezpośrednio na sytuację finansową państwa. Wyższe koszty obsługi długu obciążają budżet, zmniejszając środki na inwestycje publiczne i programy społeczne. W dłuższej perspektywie rząd będzie zmuszony:

• szukać oszczędności,
• sięgnąć po nowe źródła dochodu,
• rozważyć podwyżkę podatków.

Negatywna perspektywa ratingu stanowi wyraźny sygnał dla władz do podjęcia działań naprawczych w finansach publicznych. Bagatelizowanie tego ostrzeżenia może prowadzić do dalszego obniżenia ratingu, z jeszcze poważniejszymi konsekwencjami gospodarczymi.

Decyzja Moody’s wpływa też na ogólny wizerunek Polski w oczach zagranicznych inwestorów. Zwiększona niepewność może sprawić, że inwestorzy odłożą plany lub przeniosą się do krajów cechujących się większą stabilnością gospodarczą.

Na tle regionu zmiana oceny Polski przez agencję może wywołać efekt domina. Zwiększona ostrożność inwestorów wobec Europy Środkowo-Wschodniej może negatywnie odbić się na bezpieczeństwie finansowym innych krajów naszego regionu.

Wpływ na wiarygodność polskiego długu

Obniżenie perspektywy ratingu przez Moody’s znacząco wpływa na postrzeganie wiarygodności kredytowej Polski na rynkach międzynarodowych. Utrzymanie oceny na poziomie A2 przy jednoczesnym przejściu ze stabilnej na negatywną perspektywę stanowi sygnał ostrzegawczy dla zagranicznych inwestorów i negatywnie oddziałuje na reputację polskiego długu.

Głównym powodem decyzji Moody’s jest narastający deficyt finansów publicznych, którego przewidywany wzrost powyżej 5,1% PKB w 2024 roku znacząco odbiega od standardów obowiązujących w Unii Europejskiej. To podważa zaufanie inwestorów do prowadzonej przez Polskę polityki fiskalnej, czego konsekwencją jest:

• wzrost premii za ryzyko kredytowe,
• większe koszty pozyskiwania kapitału,
• ograniczenie zainteresowania polskimi obligacjami.

Inwestorzy zagraniczni, w tym fundusze emerytalne oraz towarzystwa ubezpieczeniowe z państw rozwiniętych, reagują na zmianę perspektywy ograniczeniem zaangażowania w polskie papiery wartościowe. Powoduje to spadek popytu na obligacje skarbowe Polski.

Zmiana perspektywy ratingu negatywnie wpływa na refinansowanie zadłużenia krajowego. Ministerstwo Finansów zmuszone jest do oferowania coraz wyższego oprocentowania obligacji, aby sprostać popytowi inwestorów. Już w 2023 roku koszty obsługi długu przekroczyły 44 miliardy złotych, a prognozy nie wskazują na odwrócenie tego trendu.

Taka sytuacja utrudnia finansowanie nowych inwestycji, szczególnie w:

• infrastrukturę,
• energetykę odnawialną,
• projekty transformacji energetycznej finansowane m.in. przez zielone obligacje.

Inwestorzy zainteresowani papierami zgodnymi z kryteriami ESG biorą pod uwagę nie tylko cele środowiskowe, ale także poziom ryzyka kredytowego kraju emitenta.

Na rynku międzybankowym rosną koszty zabezpieczania transakcji z udziałem polskich kontrahentów. Wyższy spread na Credit Default Swap (CDS) wskazuje na pogorszenie oceny ryzyka niewypłacalności Polski.

Różnica w oprocentowaniu między polskimi 10-letnimi obligacjami a niemieckimi Bundami – uznawanymi za bezpieczne aktywa w Europie – stale rośnie. Po ogłoszeniu decyzji Moody’s rozjazd ten jeszcze się powiększył, co ukazuje osłabienie relatywnej wiarygodności Polski.

Struktura polskiego zadłużenia jest kolejnym wyzwaniem: około jedna czwarta długu państwowego jest denominowana w walutach obcych. Słabnący złoty podnosi ciężar tego długu liczony w złotych, co pogłębia trudności w finansowaniu publicznym.

Polskie instytucje finansowe, takie jak krajowe banki czy fundusze inwestycyjne, muszą na nowo analizować swoje strategie inwestycyjne. Spadek wiarygodności skutkuje obniżeniem wartości portfeli obligacji skarbowych, a wzrost rentowności prowadzi do spadku cen papierów, negatywnie wpływając na wyniki finansowe tych instytucji.

Rosnący deficyt fiskalny przekraczający 5% PKB oraz ryzyko zbliżenia się do konstytucyjnego limitu zadłużenia na poziomie 60% PKB w 2025 roku podkopują przekonanie o bezpieczeństwie inwestowania w polskie obligacje. Ewentualne przekroczenie tego progu może wymusić drastyczne działania oszczędnościowe, niosące ze sobą ryzyko spowolnienia wzrostu gospodarczego.

Obniżenie perspektywy przez agencję ratingową wskazuje na realne ryzyko dalszego pogorszenia zdolności kredytowej Polski w średnim okresie. Brak zdecydowanych działań na rzecz uporządkowania finansów publicznych w najbliższych miesiącach może zwiększyć prawdopodobieństwo obniżenia ratingu i pogorszyć sytuację wiarygodności polskiego długu na rynkach międzynarodowych.

Zmiany w oprocentowaniu obligacji i kursie złotego

Decyzja Moody’s o obniżeniu perspektywy ratingu Polski ze stabilnej na negatywną niemal natychmiast wpłynęła na nastroje na rynkach finansowych. Efekty tej zmiany są szczególnie widoczne w poziomie oprocentowania obligacji oraz kursie złotego wobec kluczowych walut. Inwestorzy stali się bardziej powściągliwi i ostrożnie oceniają polskie papiery cenowe.

Już w pierwszych dniach po komunikacie wzrosła rentowność krajowych obligacji skarbowych. W przypadku papierów dziesięcioletnich odnotowano skok o blisko 15-20 punktów bazowych, co pociąga za sobą wyższe koszty finansowania długu publicznego. Różnica pomiędzy oprocentowaniem polskich papierów a niemieckimi bundami przekroczyła 300 punktów bazowych – taki poziom nie był obserwowany od ponad dekady.

Po tej zmianie Polska postrzegana jest jako bardziej ryzykowny kredytobiorca, a wzrost rentowności objął wszystkie kategorie zapadalności:

• dwuletnie obligacje przebiły poziom 5,3%,
• rentowność pięcioletnich sięgnęła 5,5%,
• papiery dziesięcioletnie przekroczyły próg 5,7%.

Zawirowania nie ominęły funduszy dłużnych, zwłaszcza tych stawiających na krajowy dług państwowy. Wartość jednostek uczestnictwa w długoterminowych funduszach spadła w krótkim czasie nawet o 3%. Jest to następstwo zasady, że wzrost rentowności skutkuje spadkiem cen dotychczas wyemitowanych obligacji.

Na rynku walutowym polska waluta osłabiła się względem głównych światowych pieniędzy. W tydzień po decyzji Moody’s złoty zniżkował o 1,5-2% wobec euro, 2-2,5% względem dolara oraz niemal 2% w stosunku do franka szwajcarskiego.

Słabszy złoty oznacza wyższe wydatki na obsługę długu zaciągniętego w walutach obcych – a to aż około jednej czwartej całkowitej kwoty zadłużenia. Każdy procent obniżenia wartości złotego oznacza wzrost zobowiązań państwa o nawet kilkanaście miliardów złotych.

Nie pozostało to bez wpływu także na rynek instrumentów zabezpieczających. Kontrakty CDS dla Polski podrożały o przeszło 10%, wskazując na wyższe koszty ochrony przed ryzykiem niewypłacalności kraju.

Emisja nowych obligacji staje się wyzwaniem – Ministerstwo Finansów mierzy się z mniejszym zainteresowaniem i rosnącymi oczekiwaniami inwestorów odnośnie do oprocentowania. Na pierwszej aukcji po ogłoszeniu decyzji stosunek ofert do dostępnych papierów zszedł do poziomu poniżej 1,5, podczas gdy wcześniej utrzymywał się powyżej 2.

Zmianie uległa również struktura posiadaczy obligacji. Fundusze zagraniczne, zwłaszcza te wybierające ostrożną politykę, ograniczają zaangażowanie w polski dług. Ich udział skurczył się o około 2 punkty procentowe, co dodatkowo nasila presję na wzrost rentowności.

Wzrosty oprocentowania nie ominęły innych segmentów rynku:

• rentowność obligacji emitowanych przez firmy zwiększyła się o 30-50 punktów bazowych,
• raty kredytów hipotecznych oraz dla przedsiębiorstw rosną, co odbija się na tempie wzrostu gospodarczego,
• lokaty bankowe wciąż przynoszą relatywnie niskie odsetki i nie nadążają za zmianami na rynku obligacji.

Zmienione nastawienie agencji ratingowej odcisnęło również piętno na kształcie krzywej rentowności – stała się ona bardziej stroma, co oznacza większe oczekiwania inflacyjne i wyższą premię za ryzyko w odniesieniu do obligacji długoterminowych.

Po decyzji Moody’s zmienność na polskim rynku znacznie wzrosła. Wskaźnik BPVIX dla złotego skoczył powyżej 20%, sygnalizując większą niepewność co do przyszłości polskiej waluty. Taka sytuacja podnosi koszty zabezpieczenia transakcji walutowych dla przedsiębiorstw operujących międzynarodowo.

Aktualne warunki na rynku polskich aktywów mogą utrzymywać się przez dłuższy czas, jeśli nie zostaną podjęte kroki w kierunku poprawy sytuacji budżetowej. Uczestnicy rynku będą z dużą uwagą śledzić najbliższe decyzje dotyczące finansów publicznych oraz planów redukcji deficytu państwa.

Wpływ na gospodarkę i obligacje

Decyzja Moody’s o obniżeniu perspektywy ratingu Polski wpływa na gospodarkę na wielu poziomach, obejmując zarówno sferę finansową, jak i realne procesy gospodarcze, zarówno krótko-, jak i długoterminowo.

Wzrost kosztów obsługi długu publicznego staje się jednym z kluczowych problemów. W 2023 roku Ministerstwo Finansów wydało na ten cel ponad 44 miliardy złotych, a prognozy na 2024 przewidują wzrost o kolejne 10–15%. To ogranicza środki na inwestycje publiczne i programy rozwojowe, spowalniając wzrost gospodarczy.

Sytuację pogarsza deficyt budżetowy przekraczający 5,1% PKB. Wyższe koszty kredytowania długu wymuszają przekierowanie funduszy na jego spłatę kosztem:

• infrastruktury,
• badań naukowych i innowacji,
• edukacji,
• ochrony zdrowia,
• wsparcia dla strategicznych branż.

Negatywna perspektywa ratingowa osłabia rynek pracy. Firmy planują ograniczenia inwestycyjne i rekrutacyjne – aż 34% przedsiębiorstw zamierza zmniejszyć wydatki inwestycyjne w nadchodzącym roku, co przekłada się na:

• mniejszą liczbę nowych miejsc pracy,
• osłabienie dynamiki gospodarczej.

Sektor bankowy odczuwa wzrost kosztów finansowania. Wyższe oprocentowanie polskich obligacji powoduje podniesienie kosztów kredytów dla firm o 0,7–1,2 punktu procentowego oraz wyższe koszty kredytów mieszkaniowych. Małe i średnie przedsiębiorstwa napotykają trudniejsze warunki pozyskiwania kapitału.

Na rynku kapitałowym silnie reagują sektory finansowy i energetyczny, na których notowane są spadki. Ograniczony dostęp do kapitału hamuje wdrażanie innowacji i ekspansję firm, osłabiając długofalową konkurencyjność kraju.

Polska w dużej mierze finansuje zadłużenie z zagranicy, z prawie 25% publicznego długu denominowanego w walutach obcych. Osłabienie złotego zwiększa koszty obsługi tego długu – każdy spadek wartości o 1% powoduje dodatkowe obciążenie budżetu o 12 miliardów złotych.

Krótkoterminowo słaby złoty może pomóc eksporterom, poprawiając ich konkurencyjność cenową za granicą, jednak droższy import surowców i technologii z czasem niweluje te korzyści.

Pogorszenie ratingu wpływa także na system emerytalny. Wzrost kosztów długu ogranicza możliwości reform, a niekorzystne zmiany demograficzne zwiększają ryzyko problemów z wypłatą świadczeń. Obecnie wydatki emerytalne pochłaniają około 11% PKB, a w przyszłości mają wzrosnąć do 14%.

Obniżony rating może zniechęcić inwestorów zagranicznych, skutkując spadkiem napływu kapitału o 15–20% w ciągu roku, co dodatkowo wywiera presję na złotego.

Transformacja energetyczna, wyceniana na około 1,6 biliona złotych do 2050 roku, staje się trudniejsza do sfinansowania. Wyższy koszt kapitału ogranicza tempo rozwoju odnawialnych źródeł energii i modernizacji infrastruktury, co może prowadzić do:

• wzrostu cen energii,
• spadku konkurencyjności gospodarki.

Duże projekty infrastrukturalne, takie jak Centralny Port Komunikacyjny czy budowa elektrowni jądrowych, są narażone na spowolnienia lub utrudnienia realizacji z powodu kosztownego finansowania.

Konsolidacja finansów publicznych może stać się konieczna w obliczu deficytu i rosnących wydatków na obsługę długu. Kluczowe działania to:

• realne ograniczenie wydatków budżetowych o kilka procent,
• sprawdzenie efektywności programów socjalnych,
• poprawa poboru podatków,
• wprowadzenie reform strukturalnych impulsywnie wspierających rozwój gospodarki.

Skutki negatywnej perspektywy ratingowej mogą nasilać się z czasem, a utrzymująca się niekorzystna ocena zwiększa ryzyko faktycznego obniżenia ratingu, co mogłoby przynieść kolejne poważne konsekwencje dla polskiej gospodarki.