Rozwój AI a wyzwania prawa karnego
Rozwój sztucznej inteligencji niesie ze sobą nowe wyzwania natury prawnej, zwłaszcza w obszarze odpowiedzialności karnej. Pytania o to, kto ponosi odpowiedzialność za wypadek spowodowany przez autonomiczny pojazd czy błąd robota chirurgicznego, pozostają wciąż bez jednoznacznych odpowiedzi. Obecne regulacje prawne nie nadążają za tempem rozwoju technologii, co skłania ekspertów do podkreślania potrzeby ich modernizacji.
Czy prawo karne jest przygotowane na wyzwania AI?
System prawa karnego został skonstruowany z myślą o ludziach jako sprawcach przestępstw. Tymczasem sztuczna inteligencja wprowadza autonomiczne systemy, które mogą naruszać przepisy, choć nie są ludźmi. Obowiązujące regulacje nie uwzględniają możliwości przypisania odpowiedzialności karnej takim „niematerialnym" podmiotom.
Dr Izabela Jankowska-Prochot z Uniwersytetu WSB Merito w Warszawie zwraca uwagę, że prawo musi zostać dostosowane do nowych realiów. Według niej istnieje coraz większa przepaść między dynamicznie rozwijającą się technologią a przepisami prawnymi.
Dlaczego prawo karne musi się zmienić?
Ekspertka ostrzega, że tradycyjne podejście do odpowiedzialności karnej nie przystaje do działań systemów autonomicznych. „Jesteśmy świadkami technologicznej rewolucji, która wymusza zmianę w postrzeganiu odpowiedzialności karnej" – twierdzi. Dotychczasowe przepisy zakładają, że za decyzje odpowiada człowiek, tymczasem coraz częściej są one podejmowane przez algorytmy.
Kluczowe pojęcia, takie jak wina czy intencja, nie mają zastosowania w przypadku AI. Brak świadomości i zdolności do podejmowania intencjonalnych działań przez maszyny komplikuje zastosowanie tradycyjnych zasad prawa karnego.
Autonomiczne pojazdy i drony: kto jest winny?
Sprawy stają się szczególnie skomplikowane, gdy mamy do czynienia z systemami o wysokim stopniu autonomii. Autonomiczne samochody podejmują setki decyzji w ułamkach sekund, a ich ewentualne błędy mogą prowadzić do tragicznych skutków. Podobnie drony bojowe z technologią AI samodzielnie identyfikują cele i podejmują decyzje o ataku.
Kwestia odpowiedzialności za skutki takich działań pozostaje otwarta. Czy winę ponosi:
- producent,
- programista,
- właściciel,
- sam autonomiczny system.
Obecne regulacje nie dostarczają jasnych odpowiedzi.
Technologie AI w różnych dziedzinach: od medycyny po internet
Roboty chirurgiczne: problem błędów
Roboty chirurgiczne wykonują coraz więcej precyzyjnych zabiegów w szpitalach, działając pod nadzorem lekarzy. Ale co w sytuacji, gdy urządzenie popełni błąd, narażając zdrowie pacjenta?
Dr Jankowska-Prochot wskazuje, że przepisy nie są przystosowane do takich przypadków. Nie jest jasne, czy odpowiedzialnością należy obciążyć:
- lekarza,
- producenta sprzętu,
- autora oprogramowania.
Uregulowanie tych kwestii jest kluczowe zarówno dla bezpieczeństwa pacjentów, jak i dalszego rozwoju technologii.
Algorytmy internetowe: jak ścigać przestępstwa stworzone przez AI?
Sztuczna inteligencja może generować treści łamiące prawo, takie jak:
- dezinformacja,
- mowa nienawiści,
- naruszenia praw autorskich.
„Przepisy zakładają, że za przestępstwem stoi osoba fizyczna", co nie pasuje do sytuacji, gdy sprawcą jest algorytm – tłumaczy dr Jankowska-Prochot. Śledzenie odpowiedzialności w takich przypadkach jest znacznie bardziej skomplikowane.
Reforma prawa karnego: apel o zmiany
Dr Izabela Jankowska-Prochot wzywa do pilnych reform, które dostosują prawo karne do wyzwań związanych z AI. Jej zdaniem potrzebne są nowe ramy prawne, które uwzględnią specyfikę systemów autonomicznych.
Ekspertka proponuje kilka konkretnych rozwiązań:
- wprowadzenie koncepcji „odpowiedzialności kaskadowej", która jasno określa podział odpowiedzialności za szkody spowodowane przez AI,
- opracowanie przepisów dedykowanych systemom autonomicznym,
- wprowadzenie obowiązkowych ubezpieczeń dla technologii wysokiego ryzyka.
„Nie możemy pozwolić, by prawo goniło technologię. Musimy działać z wyprzedzeniem" – podsumowuje dr Jankowska-Prochot. Jej zdaniem proaktywne podejście do regulacji pozwoli na bezpieczny rozwój AI, jednocześnie chroniąc społeczeństwo przed potencjalnymi zagrożeniami.
