Śledztwo Orlen dotyczące straty na Ruchu
Koncern Orlen wszczął własne dochodzenie po tym, jak przy zakupie i restrukturyzacji spółki Ruch ujawniono poważne straty finansowe. Sprawą zainteresowały się już odpowiednie służby – obecnie prowadzą ją Prokuratura Regionalna w Warszawie oraz Prokuratura Okręgowa w Płocku. Śledczy na tym etapie badają zdarzenia, a nie konkretne osoby, koncentrując się na samej sprawie.
Organy ścigania sprawdzają, czy osoby odpowiedzialne za transakcję dopuściły się przestępstwa. Kluczowym wątkiem jest:
- postawienie Orlenu w sytuacji znaczącej straty majątkowej,
- wykryte nieprawidłowości podczas podejmowania decyzji inwestycyjnych,
- analiza podejmowanych działań w ramach restrukturyzacji.
W tym celu prokuratorzy prześwietlają firmową dokumentację, przesłuchują świadków i korzystają z ekspertyz niezależnych audytorów.
Śledztwo koncentruje się zwłaszcza na kontroli korporacyjnej i potencjalnym niedopełnieniu obowiązków przez byłych członków zarządu. Dodatkowo rozpatrywane są podejrzenia związane z praniem pieniędzy, które mogło mieć miejsce przy przepływach finansowych dotyczących tej operacji.
Artykuł 296 Kodeksu karnego przewiduje, że za nadużycie uprawnień lub zaniedbanie obowiązków skutkujące dużymi szkodami majątkowymi grozi kara pozbawienia wolności nawet do dziesięciu lat. Dochodzenie ma wykazać, czy decyzje w Orlenie były świadomie podejmowane na niekorzyść firmy, czy też były efektem błędnej oceny sytuacji rynkowej.
Do zespołu prowadzącego dochodzenie dołączyła także Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego z Bydgoszczy, która wspiera prokuratorów w gromadzeniu i analizowaniu materiałów dowodowych. Kontrolą objęto także działania spółki zależnej i sposób sprawowania nadzoru przez zarząd, zwłaszcza w kontekście wydatków oraz podejmowanych inwestycji.
Dlaczego Orlen zainwestował w Ruch?
W 2020 roku Orlen zdecydował się zainwestować w spółkę Ruch, kierując się jasno określonymi celami. Zakup większościowego pakietu akcji miał otworzyć nowe możliwości poza tradycyjnym sektorem paliwowym oraz zwiększyć elastyczność biznesową koncernu.
Jednym z głównych powodów przejęcia Ruchu była rozbudowa działalności detalicznej. Orlen chciał wykorzystać liczne punkty sprzedaży należące do Ruchu, aby zyskać mocniejszą pozycję na rynku detalicznym i wprowadzić nowoczesne formaty sklepów połączonych z usługami gastronomicznymi. Takie rozwiązania miały zastąpić dotychczasowe kioski i zapewnić firmie dodatkowe źródła przychodów.
Innym istotnym aspektem tej inwestycji była możliwość rozwoju usług kurierskich. Przejęcie Ruchu stworzyło fundament pod uruchomienie Orlen Paczki, dzięki czemu firma mogła szybko wejść na dynamicznie rosnący rynek przesyłek i skorzystać z gotowej infrastruktury punktów odbioru.
W ramach umowy zawartej w 2020 roku planowano także:
- zwiększenie dystrybucji produktów szybkozbywalnych,
- utrzymanie sprzedaży prasy – mimo że cały segment prasowy w Polsce zmagał się ze spadkiem popularności,
- unowocześnienie i rewitalizację sieci punktów sprzedaży Ruchu.
Orlen widział w tej transakcji szansę na dostosowanie punktów do aktualnych oczekiwań klientów i przywrócenie im znaczenia na rynku. Inwestycja ta odzwierciedlała długofalową strategię Orlenu, zakładającą przekształcenie firmy w przedsiębiorstwo o szerokim wachlarzu działalności.
Chociaż pierwotne prognozy były optymistyczne, rzeczywistość – w tym pogłębiający się kryzys sprzedaży prasy oraz nowe przyzwyczajenia konsumentów – wymusiły korektę założeń. Przejęcie Ruchu można też rozumieć jako odpowiedź na nasilającą się konkurencję i zmiany zachodzące na rynku handlu detalicznego w Polsce, a także próbę umocnienia pozycji Orlenu w tym segmencie.
Dlaczego wynikła strata na zakupie Ruchu?
Przeprowadzony audyt oraz dochodzenie ujawniły, że na przejęciu Ruchu Orlen zanotował dotkliwą stratę, której głównym źródłem była zdecydowanie zawyżona wycena firmy względem jej faktycznej wartości. W efekcie tej nietrafionej inwestycji, spółka musiała pogodzić się ze stratą przekraczającą 110 milionów złotych. Już podczas przygotowań do transakcji oraz jej realizacji natrafiono na liczne nieprawidłowości, co zmusiło Orlen do dokonania znacznych odpisów finansowych.
Zarząd oparł swoją decyzję na przesadnie optymistycznych prognozach, niedopasowanych do realiów rynku. Zignorowano fakt, że rynek prasy drukowanej od dłuższego czasu notował systematyczny spadek, a to właśnie ze sprzedaży gazet i czasopism Ruch czerpał najwięcej przychodów. Okazało się, że dynamika tego spadku była dużo silniejsza, niż wskazywały wcześniejsze analizy.
Próby zrestrukturyzowania kiosków nie przyniosły zamierzonych efektów:
- zamiast modernizacji i nadania placówkom nowoczesnego charakteru, liczba czynnych punktów zdecydowanie malała,
- wraz z ich zamykaniem malały przychody nie tylko ze sprzedaży prasy,
- malały również przychody z usług powiązanych, takich jak sprzedaż biletów czy innych drobnych artykułów.
Kolejnym problemem było nakładanie się usług Orlen Paczki i Ruchu. Zamiast spodziewanej wzajemnej korzyści, prowadziło to do wewnętrznej konkurencji. Integracja obu podmiotów nie przełożyła się na wzrost efektywności, a planowana synergia pozostała właściwie tylko na papierze.
Istotnym ciężarem okazało się również zadłużenie Ruchu – zobowiązania firmy były wyższe, niż zakładano, podczas gdy sama spółka nie przynosiła zysków. Firma stale wymagała zasilania dodatkowymi środkami, by móc funkcjonować na bieżąco. Niedostateczny nadzór oraz brak skutecznej kontroli spowodowały, że podjęte ryzyko finansowe było zbyt wysokie w stosunku do możliwości.
Zderzenie się z narastającymi trudnościami i niepowodzenia w odwróceniu negatywnych tendencji doprowadziły finalnie do decyzji o wycofaniu się z tego segmentu działalności. Stało się jasne, że poniesione straty nie zostaną odrobione w przewidywalnej przyszłości.
Dodatkowo warto zwrócić uwagę na fakt, że tradycyjny sposób działania Ruchu nie nadążał za zmieniającymi się przyzwyczajeniami klientów:
- coraz więcej osób stawia obecnie na dostęp do prasy oraz usług online,
- rezygnuje z odwiedzin w stacjonarnych punktach sprzedaży,
- to tylko pogłębiło trudności firmy w adaptowaniu się do nowej rzeczywistości.
Jakie są główne ustalenia w śledztwie Orlen?
W wyniku wewnętrznych i zewnętrznych dochodzeń dotyczących strat Orlenu przy przejęciu spółki Ruch ujawniono poważne nieprawidłowości. Audytorzy wytykają byłemu zarządowi szereg uchybień, przez które koncern stracił ponad 110 milionów złotych.
Prokuratura Regionalna w Warszawie wspólnie z Prokuraturą Okręgową w Płocku wskazały na kluczowe przewinienia. Przeoczono rzetelny nadzór korporacyjny zarówno w trakcie przygotowań, jak i realizacji inwestycji. Zlekceważono także niepokojące prognozy dotyczące rynku prasowego, świadomie pomijając ich negatywne przesłania.
- cena przejęcia Ruchu znacznie przewyższała jego realną wartość,
- przedstawione prognozy finansowe nie oddawały prawdziwego stanu spółki,
- zaniedbano dokładną analizę zadłużenia oraz zobowiązań przejmowanej firmy.
Śledczy odkryli również, że koszty restrukturyzacji znacząco przekroczyły wstępne założenia. Wydatki poniesione na modernizację punktów sprzedaży okazały się dużo wyższe niż planowano i nie przyniosły oczekiwanych rezultatów.
W efekcie tego postępowania część byłych członków zarządu już usłyszała zarzuty. Dotyczą one naruszenia artykułu 296 Kodeksu Karnego, czyli nadużycia uprawnień lub niedopełnienia obowiązków, za co grozi nawet 10 lat więzienia.
Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego z Bydgoszczy, współdziałając z prokuraturą, zebrała materiały wiążące decyzje inwestycyjne z potencjalnym praniem pieniędzy w związku z finansowaniem tej operacji.
Istotnym wnioskiem jest to, że działania zarządzających nie były wynikiem braku rozeznania sytuacji na rynku. Wręcz przeciwnie – dokumentacja jasno pokazuje, że byli świadomi związanych z transakcją zagrożeń, a mimo to podejmowali ryzykowne decyzje.
Prokuratura sprawdza także, czy osoby zaangażowane w zakup Ruchu mogły odnieść osobiste korzyści. Dotychczas przesłuchano dziesiątki świadków, w tym byłych prezesów Orlenu. Obecnie jednak Daniel Obajtek nie usłyszał żadnych zarzutów.
Jednocześnie Orlen podejmuje kroki mające na celu uzyskanie odszkodowań od odpowiedzialnych za straty. Spółka analizuje możliwe działania prawne, by pociągnąć decydentów do odpowiedzialności cywilnej za kontrowersyjną transakcję związaną z Ruchem.
Jakie były skutki finansowe inwestycji Orlen w Ruch?
Inwestycja Orlenu w spółkę Ruch okazała się poważnym obciążeniem finansowym. W latach 2021-2023 firma zanotowała straty przekraczające 110 milionów złotych, a łączne wydatki sięgnęły w przybliżeniu 950 milionów złotych. Są to środki praktycznie nie do odzyskania, ponieważ zarówno restrukturyzacja firmy, jak i ożywienie działalności na rynku nie przyniosły oczekiwanych efektów.
Skutki tej decyzji Orlen odczuwa na wielu płaszczyznach:
- konieczność dokonania wysokich odpisów znacząco obciążyła wyniki finansowe spółki,
- wartość Ruchu spadła wyraźnie poniżej zainwestowanych środków, co znalazło odbicie w sprawozdaniach księgowych,
- w latach 2024, od kwietnia do grudnia, segment detaliczny Orlenu zanotował znaczący regres – zamiast generować zysk, stał się źródłem strat.
Inwestorzy szybko zareagowali na ujawnione straty, oceniając Orlen mniej pozytywnie, co przełożyło się na spadek kursu akcji. W kolejnych miesiącach firma sukcesywnie zamykała nierentowne punkty sprzedaży, co wiązało się z:
- kosztami samych likwidacji,
- dodatkowymi wydatkami na odprawy dla pracowników,
- nowymi obciążeniami finansowymi zamiast spodziewanych oszczędności.
Próba modernizacji kiosków również nie spełniła pokładanych nadziei. Nawet po przeprowadzeniu remontów i wprowadzeniu zmian, klienci coraz rzadziej korzystali z tradycyjnych punktów sprzedaży prasy, a inwestycje te nie poprawiły sytuacji finansowej. Dodatkowo, wdrożenie usług kurierskich nie przyniosło zamierzonej synergii:
- wewnętrzna rywalizacja między Ruchem a Orlen Paczką wpłynęła niekorzystnie na obie marki,
- brak współpracy osłabił pozycję obu spółek na rynku.
Poniesione straty nie ograniczają się tylko do bezpośrednio wydanych pieniędzy. Orlen zaprzepaścił szansę zainwestowania tych środków w bardziej rentowne projekty, a dziś musi dodatkowo pokrywać:
- wydatki związane z audytami,
- koszty postępowań wyjaśniających,
- potencjalne roszczenia.
Długofalowe skutki tej błędnej decyzji inwestycyjnej będą towarzyszyć spółce przez kolejne lata. Orlen wciąż zmaga się ze skutkami nietrafionego zakupu Ruchu i ich negatywnym wpływem na kondycję finansową firmy.
Jakie kroki podejmuje Orlen, aby odzyskać poniesione straty?
Orlen intensywnie pracuje nad odzyskaniem strat poniesionych po nieudanej inwestycji w spółkę Ruch. Firma uruchomiła szeroko zakrojony program naprawczy, który obejmuje zarówno działania prawne, jak i zmiany operacyjne. Głównym zamierzeniem jest zminimalizowanie strat finansowych oraz pociągnięcie do odpowiedzialności tych, którzy podjęli niewłaściwe decyzje.
W trakcie postępowania prawnego prowadzona jest szczegółowa analiza wewnętrzna, mająca wskazać osoby odpowiedzialne za niekorzystne decyzje inwestycyjne. Spółka stworzyła zespół doświadczonych prawników, specjalizujących się w dochodzeniu odszkodowań, którzy przygotowują pozwy przeciwko byłym członkom zarządu oraz innym zaangażowanym osobom.
Koncern aktywnie współdziała także z instytucjami państwowymi:
- przekazuje zgromadzone materiały Prokuraturze Regionalnej w Warszawie,
- udziela informacji Prokuraturze Okręgowej w Płocku,
- koordynuje działania z Agencją Bezpieczeństwa Wewnętrznego z Bydgoszczy, co umożliwia dogłębną analizę finansową i wychwycenie ewentualnych nieprawidłowości.
Na płaszczyźnie operacyjnej wprowadzono rygorystyczne kontrole wewnętrzne. Działania obejmują audyty wszystkich podejmowanych inwestycji. Powstała specjalna jednostka ds. audytu wewnętrznego, która na bieżąco nadzoruje zgodność działań z przepisami oraz firmowymi procedurami. Dodatkowo, umocniono nadzór właścicielski nad spółkami zależnymi poprzez regularne raporty i weryfikację planów inwestycyjnych.
W ramach restrukturyzacji Orlen koncentruje się na skutecznym uporządkowaniu działalności związanej z Ruchem, obejmując:
- zamykanie nierentownych punktów sprzedaży,
- rozwój rentownych usług kurierskich takich jak Orlen Paczka,
- integrację systemów logistycznych dla poprawy efektywności,
- renegocjacje warunków z dostawcami w celu obniżenia kosztów.
Zlecono również niezależną wycenę majątku Ruchu, aby zweryfikować rzeczywistą wartość aktywów i sprawdzić możliwości odzyskania zainwestowanych wcześniej środków. Nowy zarząd wdrożył ostrzejsze procedury kontrolne podczas planowania zakupów, by uniknąć podobnych potknięć w przyszłości.
W obszarze finansów Orlen utworzył rezerwę zabezpieczającą potencjalne wydatki związane z restrukturyzacją. Równocześnie opracowane strategie optymalizacji podatkowej mają na celu złagodzenie skutków finansowych poniesionych strat.
Koncern liczy, że działania prawne pozwolą częściowo zrekompensować straty dzięki roszczeniom wobec winnych chybionych inwestycji. Rozpatrywana jest również sprzedaż fragmentów majątku Ruchu, co umożliwi dodatkowe odzyskanie środków.
Znacząco zmodyfikowano także podejście do zarządzania ryzykiem inwestycyjnym. Wszelkie większe inwestycje muszą być poprzedzone wieloetapową analizą due diligence, a system wielopoziomowej akceptacji transakcji istotnej wartości ma uchronić firmę przed powtórzeniem podobnych błędów.
Jak śledztwo w sprawie straty Orlen na Ruchu może wpłynąć na przyszłe decyzje inwestycyjne?
Śledztwo dotyczące strat, które Orlen poniósł inwestując w Ruch, okazało się punktem zwrotnym dla funkcjonowania tej spółki. Ujawnione nieprawidłowości zmusiły firmę do przemyślenia podejścia do zarządzania ryzykiem oraz podejmowania kluczowych decyzji biznesowych, co przełoży się na wyraźne konsekwencje przy wyborze kolejnych inwestycji.
Orlen zdecydował się zaostrzyć procedury audytów przeprowadzanych przed podjęciem nowych przedsięwzięć. W trakcie dochodzenia okazało się, że wcześniejsze prognozy finansowe, przygotowane na etapie zakupu Ruchu, w dużej mierze rozmijały się z rzeczywistością rynkową. To bezpośrednio doprowadziło do strat przekraczających 110 milionów złotych. W odpowiedzi spółka zaostrzy kryteria oceny analiz rynkowych – na przykład każda prognoza finansowa będzie weryfikowana niezależnie przynajmniej przez dwa różne zespoły specjalistów.
W zakresie ładu korporacyjnego również przewidziano istotne zmiany:
- zarząd będzie dokładniej analizować faktyczną wartość przejmowanych spółek oraz ich zadłużenie,
- wprowadzenie rozbudowanego systemu zatwierdzania dużych transakcji,
- każda inwestycja przekraczająca określony poziom wymagać będzie zgody zarządu, opinii niezależnych ekspertów oraz rady nadzorczej.
Znaczącą nowością stanie się większa przejrzystość działań inwestycyjnych. Orlen planuje publikować szczegółowe raporty obejmujące analizę ryzyka, prognozy oraz alternatywne scenariusze dla największych inwestycji. Takie dokumenty będą dostępne dla akcjonariuszy i opinii publicznej, umożliwiając szerszą kontrolę społeczną nad decyzjami spółki.
Zmiany dotkną również oceny efektywności projektów inwestycyjnych:
- wdrożone zostaną systemy wczesnego ostrzegania,
- przewiduje się regularne przeglądy postępu,
- opracowane zostaną jasne procedury zakończenia nierentownych działań.
Odpowiedzialność zarządu za podejmowane kroki będzie zdecydowanie większa. Okazało się bowiem, że poprzednie władze ignorowały sygnały dotyczące spadku znaczenia prasy drukowanej. W przyszłości menedżerowie będą zobowiązani do potwierdzenia zapoznania się ze wszystkimi dostępnymi analizami, również tymi, które zawierają krytyczne oceny. Jeśli zdecydują się podjąć działania sprzeczne z zaleceniami ekspertów, będą musieli jasno uzasadnić swoją decyzję.
Rezultatem śledztwa będzie opracowanie nowej polityki minimalizowania ryzyka inwestycyjnego. Orlen zamierza przyjąć bardziej zachowawcze podejście i skoncentrować się na działaniach związanych przede wszystkim z energetyką oraz paliwami. Każde rozważenie wejścia w nowe obszary rynku będzie poprzedzone szczegółową analizą ewentualnych zagrożeń.
Ważną lekcją z tej sprawy będzie także opracowanie lepszego modelu zarządzania spółkami zależnymi:
- wprowadzenie surowszych kryteriów oceny efektywności,
- określenie wyraźnych punktów kontrolnych umożliwiających ocenę kontynuacji lub zakończenia projektów inwestycyjnych.
Współpraca z organami nadzoru i kontroli nabierze większego znaczenia. Otwartość wobec prokuratury czy ABW – jak to miało miejsce w sprawie Ruchu – może stać się standardową praktyką. Przed podjęciem największych decyzji inwestycyjnych spółka zamierza konsultować się z państwowymi instytucjami, co ma pomóc uniknąć kontrowersji.
Sporo zmieni się także przy doborze kadry menedżerskiej. Dochodzenie pokazało, że wcześniejsze decyzje inwestycyjne były podejmowane mimo świadomości istotnych zagrożeń. Teraz większy nacisk zostanie położony na doświadczenie w zarządzaniu ryzykiem oraz odpowiedzialność biznesową.
Wreszcie, Orlen zmodyfikuje swoją strategię komunikacji. Firma będzie bardziej otwarcie informować o możliwych zagrożeniach inwestycyjnych, a nie tylko akcentować ich pozytywne strony. Takie podejście pomoże akcjonariuszom i inwestorom lepiej ocenić rzeczywiste ryzyko i kształtować bardziej realistyczne oczekiwania.
