Koszty zastępstwa procesowego – jakie stawki obowiązują w 2023 roku?

Koszty zastępstwa procesowego to wynagrodzenie, które należy zapłacić prawnikowi za reprezentowanie danej osoby w sądzie lub innych instytucjach publicznych. Ile kosztuje wynajęcie profesjonalnego adwokata bądź radcy prawnego w 2023? Czy koszty różnią się ze względu na rodzaj sprawy? Na te i inne pytania odpowiadamy w poniższym artykule.

Czym są koszty zastępstwa procesowego?

Koszty zastępstwa procesowego to wydatki, które musi ponieść strona sporu sądowego, w celu wynajęcia adwokata lub radcy prawnego, w celu reprezentowania jej w trakcie sprawy sądowej. Przedstawicielstwo może odbywać się zarówno pod nieobecność uczestnika sprawy (jeśli nie może stawić się osobiście), jak i z jego udziałem w sprawie. 

Koszty zastępstwa prawnego obejmują nie tylko wynagrodzenie prawnika, ale również koszty podróży, zakwaterowania, wyżywienia i innych kosztów związanych z jego udziałem w sprawie sądowej. 

Koszty zastępstwa procesowego 2022 i 2023 – rozporządzenie

Zarówno w przypadku najmu radcy prawnego, jak i adwokata, minimalne stawki za ich usługi określone są w rozporządzeniach:

• Radcy prawni – Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych,
• Adwokaci – Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie.

Mimo że oba akty prawne były aktualizowane w grudniu 2022 roku, to minimalne stawki w 2023 roku wciąż nie odpowiadają realnym kosztom wynajęcia prawnika – są zwyczajnie zbyt niskie i nie są adekwatne do realnych stawek rynkowych.

Minimalne wynagrodzenie za prowadzenie sprawy w 2023 roku są takie same, zarówno w przypadku wynajęcia adwokata, jak i radcy prawnego.

Wartość sprawy a koszty adwokackie – jak wyglądają stawki w 2023 roku?

Ustawodawca na samym początku rozporządzeń o stawkach adwokackich określa podstawową formę obliczania minimalnej stawki za wynajęcie prawnika na podstawie wartości przedmiotu sprawy.

Kiedy stosuje się wyliczenie kosztów zastępstwa prawnego od wartości przedmiotu sprawy?

W przypadku, gdy w sprawie wydano nakaz zapłaty, minimalne stawki za pomoc adwokata oraz radcy prawnego są na tym samym poziomie. Rozporządzenia przewidują obliczenie minimalnej stawki na podstawie wartości przedmiotu, w sprawach:

• o podział majątku wspólnego między małżonkami (w przypadku zgodnego wniosku – 50% stawki),
• o stwierdzenie zasiedzenia własności nieruchomości – 50% stawki minimalnej od wartości nieruchomości,
• w sprawach o zniesienie współwłasności (w przypadku zgodnego wniosku współwłaścicieli – 50% stawki minimalnej),
• w sprawach o usunięcie niezgodności między treścią wpisu w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym (np. błędnego wpisu hipoteki) – 50% stawki od wartości prawa dotkniętego niezgodnością,
• w procesach o podział spadku (w przypadku zgody spadkobierców – 50% stawki, liczonej od wartości spadku),
• wydanie innej nieruchomości i opróżnienie lokalu użytkowego – wartość sprawy oblicza się na podstawie sześciomiesięcznego czynszu,
• w sprawach egzekucyjnych – przy egzekucji z nieruchomości 50% stawki, a przy innego rodzaju egzekucjach – 25% stawki,
• w sprawach o wynagrodzenie za pracę lub odszkodowanie za niewypłacone wynagrodzenie za pracę – 75% wartości sprawy obliczonej na podstawie wartości wynagrodzenia,
• w sprawach o świadczenie odszkodowawcze należne z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej – 50% stawki obliczonej na podstawie wartości odszkodowania.

Koszty zastępstwa procesowego 2023 – sprawy z nakazami zapłaty

W przypadku, gdy proces cywilny jest w początkowej fazie procesu (np. parabank skierował sprawę do sądu) i wysłano już nakaz zapłaty, koszty zastępstwa procesowego w 2023 roku, prezentują się następująco:

Minimalne koszty adwokackie – sprawy rodzinne i opiekuńcze

Procesy, związane z kwestiami rodzinnymi i prawem opiekuńczym są coraz bardziej powszechne. Powód jest prosty – coraz więcej małżeństw kończy się rozwodami, czego konsekwencją są zazwyczaj procesy o prawo opieki nad dziećmi. Minimalne koszty prawnicze z tego rodzaju spraw, prezentują się następująco:

Minimalne stawki wynagrodzenia radcy prawnego i adwokata 2023 – prawo pracy i ubezpieczeń społecznych

W sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych koszty reprezentowania danej osoby podczas procesu wynoszą 180 zł w sprawach: dotyczących umowy o pracę, uznania wypowiedzenia takiej umowy jako bezskutecznego działania, spraw dot. przywrócenia do pracy oraz ustalenia sposobu ustania obowiązywania umowy o pracę. 

Stawka ta, obowiązuje również w przypadku spraw dotyczących świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego i emerytalnego. W przypadku innych roszczeń niemajątkowych związanych z tego rodzaju sprawami minimalny koszt reprezentowania danej osoby przez prawnika wynosi 120 zł.

Jeśli przedmiotem procesu jest ustalenie wypadku przy pracy, ale sprawa jednocześnie nie jest połączona z dochodzeniem renty lub odszkodowania za zdarzenie, to minimalną stawką za przedstawicielstwo wynosi 240 zł.

Prawo rzeczowe i ksiąg wieczystych – koszty zastępstwa procesowego w 2023 roku 

Ta część rozporządzeń Ministra Sprawiedliwości dotyczy głównie prawa rzeczowego, czyli spraw dotyczących kwestii własności rzeczy i zwierząt oraz prawa o księgach wieczystych. 

Rzeczy, w rozumieniu prawnym, to wszystkie nieruchomości oraz ruchomości. Przez pierwsze pojęcie należy rozumieć wszystkie grunty, stanowiące odrębny przedmiot własności oraz wszystkie budynki lub części budynków, które są trwale związane z gruntem.

Ruchomości to wszystkie przedmioty, podlegające prawu własności, które nie są nieruchomością, pod warunkiem że inne ustawy nie definiują ich inaczej. Przykładem ruchomości są sprzęty AGD/RTV, samochód czy meble.

W sprawach związanych z użytkowaniem rzeczy wspólnych lub zarządzaniem nimi, minimalny koszt zastępstwa procesowego wynosi 480 zł.

Księgi wieczyste są bardzo ściśle powiązane z prawem rzeczowym – są to rejestry publiczne, które w bardzo jasny sposób pozwalają określić, kto jest właścicielem danej nieruchomości i jaki jest jej stan prawny. Najniższe wynagrodzenie dla prawnika w przypadku dokonania wpisu do księgi wieczystej lub załączenia dokumentu do zbioru wynosi 240 zł.

Minimalna stawka radców prawnych i adwokatów za reprezentowanie klienta przed sądem w sprawie o rozgraniczenie nieruchomości to 720 zł. Postępowania te, odbywają się w celu ustalenia granic danej posesji, w przypadku, gdy są one przedmiotem sporu.

W procesach dotyczących ustalenia służebności, czyli prawa innej osoby do określonego użytkowania cudzej nieruchomości, najniższa stawka, którą może pobrać prawnik za reprezentowanie klienta to 480 zł. 

W sprawach o naruszenie posiadania, najniższa stawka za reprezentowanie danej osoby przed sądem wynosi 320 zł. Procesy tego typu dotyczą zazwyczaj bezpodstawnych działań i ingerencji w cudzą własność lub nieruchomość, np. położenie kostki brukowej na posesji innej osoby.

Minimalne wynagrodzenie adwokatów i radców prawnych 2023 – prawo spadkowe oraz sprawy windykacyjne

Każdy, kto miał do czynienia z przyjęciem, bądź odrzuceniem spadku, musiał skorzystać z usług radcy prawnego lub adwokata. Najniższe wynagrodzenie, zapisane w rozporządzeniach o stawkach adwokackich, w przypadku, gdy podnosi się ważność testamentu, wynosi conajmniej 720 zł.

Z kolei 120 zł to koszt zastępstwa procesowego, w sprawach dotyczących:

• zabezpieczenia, stwierdzenia nabycia lub odrzucenia spadku,
• ogłoszenia testamentu,
• tworzenia spisu inwentarza,
• ujawnienia przedmiotów wchodzących w skład spadku.

W sprawach dotyczących windykacji ustawodawca przewiduje najniższy koszt zastępstwa procesowego na poziomie 240 zł. Ta stawka dotyczy sytuacji, w których przedmiotem sprawy jest opróżnienie lokalu mieszkalnego. W przypadku wydania nieruchomości rolnych pierwotnemu właścicielowi minimalna stawka wynosi 720 zł.

Koszty zastępstwa procesowego 2023 w innych sprawach cywilnych

Przepisy regulują również minimalne stawki zastępstwa procesowego w przypadku następujących spraw cywilnych:

1. 80 zł za złożenie skargi na czynności komornika.
2. 120 zł: 
   • za sprawy o zwrot korzyści uzyskanych kosztem państwa, 
   • w sprawach o wyjawienie majątku, 
   • w procesach o zwolnienie spod zajęcia rzeczy i praw zabezpieczonych w postępowaniu karnym u podejrzanego o popełnienie przestępstwa,
   • w sprawach dotyczących zaopatrzenia tytułu egzekucyjnego w klauzulę wykonalności.
3. 240 zł:
   • w sprawach z zakresu postępowania nieprocesowego w sprawie niewymienionej odrębnie,
   • w sprawach o odszkodowanie lub o zadośćuczynienie związane z warunkami wykonywania kary pozbawienia wolności/tymczasowego aresztowania.
4. 300 zł w sprawach toczących się w innym państwie członkowskim UE.
5. 360 zł 
   • za czynności zmierzające do uznania osoby za zmarłą i stwierdzenie zgonu
   • sprawach o uchylenie uchwały organu spółdzielni
   • w przypadku zmiany w rejestrze przy wykorzystaniu wzorca uchwały udostępnionego w systemie teleinformatycznym.
6. 480 zł:
   • w sprawach o uznanie orzeczenia sądu zagranicznego,
   • w sprawach o ubezwłasnowolnienie.
7. 720 zł w sprawie o ochronę dóbr osobistych i praw autorskich.
8. 960 zł w sprawach o ustalenie autorstwa projektu wynalazczego.
9. 1080 zł:
   • w sprawach o uchylenie uchwały wspólników bądź akcjonariuszy i o stwierdzenie nieważności uchwały wspólników bądź akcjonariuszy,
   • w sprawach o wyłączenie wspólnika,
   • w sprawach o rozwiązanie spółki kapitałowej
10. 1200 zł:
    • w przypadku rejestracji spółki przy wykorzystaniu wzorca uchwały udostępnionego w systemie teleinformatycznym,
    • w sprawach o ustalenie prawa do patentu, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji.
11. 1680 zł w sprawach o przeniesienie lub naruszenie patentu, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji.
12. 2400 zł w przypadku rejestracji spółki i spółdzielni.
13. 3600 zł w sprawach z zakresu postępowania upadłościowego i restrukturyzacyjnego.

Minimalne wynagrodzenie adwokatów i radców prawnych 2023 – sprawy odwoławcze

W przypadku spraw odwoławczych w procesach cywilnych określa się osobne stawki zastępstwa procesowego, zależne od sądu, w których mają się odbyć oraz od środka odwoławczego. W przypadku, gdy II instancją jest Sąd Okręgowy, wynagrodzenie radcy prawnego lub adwokata wynosi nie mniej niż 120 zł.

Jeśli odwołanie kierowane jest do Sądu Apelacyjnego lub Sądu Najwyższego, stawka ta wzrasta dwukrotnie do 240 zł. 

Koszty zastępstwa procesowego 2023 w sprawach karnych

W przypadku prawa karnego i spraw o wykroczenia, ustawodawca przewiduje konkretne minimalne wynagrodzenie pracownika, w zależności od stopnia zaawansowania sprawy i jej charakteru.

Koszty zastępstwa adwokackiego – pomoc prawna w trakcie prowadzenia sprawy

Polski kodeks karny przewiduje dwa tryby prowadzenia sprawy karnej – dochodzenie oraz śledztwo. Oba pojęcia dotyczą wszelkich procedur oraz działań, dotyczących wykrywania, zbierania i analizowania dowodów, w celu ustalenia przebiegu oraz motywu popełnienia przestępstwa i wytypowania sprawcy.

Co rozróżnia te dwa pojęcia? Waga czynu zabronionego. Śledztwo prowadzi się w sprawach, w których doszło do poważnego pogwałcenia prawa, na przykład:

• morderstwo,
• usiłowanie morderstwa,
• rozbój z użyciem broni,
• terroryzm,
• przestępstwa narkotykowe na dużą skalę,
• przestępstwa seksualne,
• sprawy o pedofilię.

Dochodzenie przeprowadzane jest w przypadku spraw o mniejszej wadze, takich jak kradzieże, niewielkie oszustwa (do 5000 zł), naruszenia nietykalności cielesnej bez uszczerbku na zdrowiu, czy poważniejsze wykroczenia drogowe.

Powyższe stawki stosuje się również w przypadku wynagrodzenia za dokonanie określonej czynności procesowej (25% stawki minimalnej, w zależności od rodzaju postępowania) oraz przy reprezentowaniu danej osoby w posiedzeniu sądu, którego celem jest przedłużenie środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania (50% stawki minimalnej, w zależności od rodzaju postępowania).

W przypadku dochodzenia spraw o wykroczenie, policja dokonuje czynności, mające na celu ustalenie osoby odpowiedzialnej za złamanie kodeksu wykroczeń i przedstawienie jej zarzutów, popartych dowodami. Jest to np. spowodowanie kolizji oraz ucieczka z miejsca zdarzenia.

Minimalne stawki dla adwokatów i radców prawnych w 2023 roku za reprezentowanie podczas procesu

Jeśli postępowanie zostało zakończone, a akt oskarżenia jest gotowy i został przedstawiony podejrzanemu, wówczas ustawodawca przewiduje inne koszty adwokackie.

Za reprezentowanie klienta przed sądem rejonowym, rozporządzenia ustalają minimalną stawkę skorzystania z usług prawniczych w wysokości:

• 360 zł – w sprawie o wykroczenia,
• 720 zł – w postępowaniu szczególnym (w przypadkach, gdy przebieg postępowania nie może zostać przeprowadzony według standardowego modelu),
• 840 zł – w postępowaniu zwyczajnym (modelowy przebieg postępowania).

Sąd Okręgowy jest miejscem procesów zarówno I, jak i II instancji. Minimalne stawki za reprezentowanie klienta przed sądem wynoszą:

W przypadku spraw wojskowych, minimalne stawki za reprezentowanie żołnierza wynoszą:

• 840 zł – w procesach toczących się przed Wojskowym Sądem Garnizonowym oraz w sprawach przed Wojskowym Sądem Okręgowym jako II instancją
• 1200 zł – w procesach przed Wojskowym Sądem Okręgowym w I instancji.

Przepisy przewidują też minimalną stawkę dla prawnika, za reprezentowanie klienta przed Sądem Najwyższym oraz Sądem Apelacyjnym – wynosi ona 1200 zł.

W przypadku spraw o kasację w sprawach, w których w pierwszych instancjach wyrok wydał Sąd Rejonowy lub Wojskowy Sąd Garnizonowy, trzeba zapłacić adwokatowi lub radcy prawnemu minimum 720 zł. W przypadku, gdy wyrok wydał Sąd Okręgowy lub Wojskowy Sąd Okręgowy, stawka ta wzrasta do 1200 zł.

Stawki minimalne za inne sprawy karne

Ustawodawcy przewidzieli, że prawnik może wziąć minimum 240 złotych w sprawach:

• za obronę o wydanie wyroku łącznego,
• o odszkodowanie za niesłuszne skazanie lub ukaranie, a także aresztowanie i zatrzymanie. Do tego podpunktu należy zaliczyć też sprawy o uznanie za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległej Rzeczpospolitej Polskiej.

720 złotych to minimalna stawka za reprezentowanie przez prawnika:

• w sprawach o wznowienie postępowania oraz w sprawach o podjęcie postępowania warunkowo umorzonego,
• w celu sporządzenia opinii o braku podstaw do wznowienia postępowania, a także opinii do braku podstaw do wniesienia kasacji,
• przy tworzeniu dokumentu poświadczającego brak podstaw do stwierdzenia nieważności orzeczenia w postępowaniu karnym,
• za przygotowanie odwołania, w przypadku, gdy osoba sporządzająca wniosek nie występuje przed sądem.

Koszty zastępstwa adwokackiego – postępowanie wykonawcze

Postępowanie wykonawcze to w skrócie odbycie kary przez skazanego. Rzecz jasna, osadzeni również mają swoje prawa, dzięki którym mogą np. warunkowo wyjść z więzienia przed terminem upływu kary czy nawet wnieść o warunkowe zawieszenie jej wykonywania.

Minimalne stawki za reprezentowanie osadzonego przez prawnika w tego typu sprawach prezentują się następująco:

• 240 zł to najniższe wynagrodzenie dla adwokata bądź radcy prawnego w przypadku obrony za:
  • dokonanie czynności związane z wykonywaniem kary ograniczenia wolności i środków zapobiegawczych,
  • prowadzenie sprawy o warunkowe, przedterminowe zwolnienie lub odwołanie takiego zwolnienia,
  • prowadzenie sprawy o zatarcie ukarania lub skazania,
• 360 zł – minimalna stawka za reprezentowanie w sprawie o wykonanie warunkowo zawieszonej kary i o przerwę lub odroczenie odbywania kary pozbawienia wolności,
• 480 zł to najmniejsze wynagrodzenie, jakie może pobrać prawnik, za prowadzenie sprawy o ułaskawienie oraz dokonywanie pozostałych czynności w postępowaniu wykonawczym.

Jakie minimalne stawki wynagrodzenia radcy prawnego i adwokata występują w sprawach nieletnich w 2023 roku?

Sprawami karnymi z udziałem nieletnich zajmują się sądy rodzinne. Konsekwencją niezgodnych z prawem działań osób poniżej 18 roku życia, jest zwykle umieszczenie nastolatka w zakładzie poprawczym, choć np. 17-latkowie za dokonanie niektórych przestępstw (np. zabójstwa), mogą odpowiadać jak osoby dorosłe.

Stawki minimalne w procesach z udziałem małoletnich wynoszą:

• w sprawach o demoralizację – 120 zł,
• w sprawach o popełnienie przestępstwa i w procesach, które dotyczą zarówno demoralizacji, jak i czynów karalnych – 360 zł.

Źródła:
1. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych
2. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 sierpnia 2022 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie