Katastrofa w ruchu lądowym – definicja i konsekwencje sprawstwa

Codziennie na drogach dochodzi do mniej lub bardziej poważnych stłuczek czy wypadków. Polskie prawo przewiduje kilka rodzajów zdarzeń drogowych, z których najpoważniejszym jest katastrofa w ruchu lądowym. Czym się charakteryzuje? Jakie są konsekwencje prawne jej spowodowania? Czy poszkodowany może liczyć na odszkodowanie od sprawcy?

Katastrofa w ruchu lądowym – definicja i podstawa prawna

Polskie prawo wyróżnia trzy rodzaje katastrof komunikacyjnych: w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym. Pojęcie katastrofy w ruchu lądowym zostało zdefiniowane przez Sąd Najwyższy uchwałą z dnia 28 lutego 1975 roku jako zdarzenie sprowadzające bezpośrednie niebezpieczeństwo na ruch lądowy.

Musi zaistnieć realne zagrożenie bezpieczeństwa powszechnego oraz niebezpieczeństwo powstania szkody zdrowotnej lub materialnej na szeroką skalę (obejmujące minimum 10 osób poszkodowanych).

Katastrofą można nazwać zatem takie wydarzenia jak wypadek z udziałem pociągu, wykolejenie się taboru, karambol i przewrócenie naczepy ciężarówki na autostradzie, czy czołowe zderzenie autobusu pełnego ludzi z samochodem osobowym. Choć przyjmuje się, że wydarzenie kwalifikuje się jako katastrofa w ruchu lądowym, gdy bierze w niej udział minimum 10 osób, to każda sprawa jest indywidualnie rozpatrzona przez sąd.

Jeśli funkcjonariusze policji, którzy przybyli na miejsce zdarzenia stwierdzą, że kwalifikuje się ono się jako katastrofa komunikacyjna, wówczas przewinienie sprawcy zmienia się z wykroczenia na przestępstwo opisane w artykule 173 kodeksu karnego.

Niebezpieczeństwo sprowadzenia katastrofy w ruchu lądowym – definicja

Wspomniana uchwała Sądu Najwyższego definiuje jeszcze jedno pojęcie – niebezpieczeństwo sprowadzenia katastrofy w ruchu lądowym. Jest to zachowanie (świadome lub nie), przez które kierowca, łamiąc przepisy, sprowadza realne i konkretne zagrożenie powstania katastrofy komunikacyjnej.

Jeśli funkcjonariusze policji stwierdzą, że sprawca spełnił warunki do postawienia mu zarzutu niebezpieczeństwa sprowadzenia katastrofy w ruchu lądowym, wówczas sprawa kierowana jest do sądu, a charakter przewinienia zmienia się z wykroczenia na przestępstwo opisane w artykule 174 kodeksu karnego.

Co ważne – w przypadku tego czynu karalnego nie musi dojść do powstania szkody – wystarczy zajście odpowiednich okoliczności. Przykładem tego przestępstwa mogą być wyprzedzanie w miejscu niedozwolonym i szczególnie niebezpiecznym, np. na pasach, czy nieopuszczenie szlabanu na przejeździe kolejowym przez dróżnika przejazdowego.

Konsekwencje prawne spowodowania katastrofy w ruchu lądowym

Fakt, że oba te pojęcia są postrzegane przez prawo jako przestępstwa, a nie wykroczenia, sprawia, że kara grzywny zmienia się zazwyczaj na karę więzienia, oczywiście po udowodnieniu winy przez niezawisły sąd.

W myśl kodeksu karnego świadomie działający sprawca katastrofy w ruchu lądowym, w której nikt nie został poważnie ranny, może się spodziewać kary pozbawienia wolności od roku do 10 lat.

Jeśli skutkiem katastrofy w ruchu drogowym jest śmierć lub ciężki uszczerbek na zdrowiu któregoś z uczestników wypadku, sprawca może spodziewać się kary od 2 do 12 lat pozbawienia wolności.

Jeśli kierowca przez nieumyślne działanie spowodował powstanie katastrofy w ruchu lądowym, w której nikt nie doznał poważniejszych obrażeń, podlega karze pozbawienia wolności na okres od 3 miesięcy do 5 lat.

Jeśli w wyniku jego niezamierzonych działań ktoś zginął lub doznał poważnego uszkodzenia ciała, ustawodawca przewiduje karę od 6 miesięcy do 8 lat pozbawienia wolności.

Co grozi za sprowadzenie niebezpieczeństwa katastrofy w ruchu lądowym?

Inaczej ma się sprawa z przestępstwem określonym jako niebezpieczeństwo sprowadzenia katastrofy w ruchu lądowym. Jeśli sąd zaakceptuje wersję prokuratury i policji, sprawca niedoszłej katastrofy może otrzymać wyrok od 6 miesięcy do 8 lat pozbawienia wolności (przy działaniu świadomym) lub do 3 lat pozbawienia wolności (jeśli czyn został popełniony w sposób nieświadomy).

Konsekwencje karne nie są jedynym efektem zdarzenia. Bardzo często pokrzywdzeni starają się o dodatkowe zadośćuczynienie poza tym, które pokrywa OC auta sprawcy. Skutkuje to zwykle założeniem sprawy cywilnej w celu uzyskania rekompensaty za szkody osobowe, a sąd często przychyla się do tego wniosku.

Różnice między wypadkiem, kolizją i katastrofą w ruchu lądowym

Polskie przepisy prawne wyróżniają trzy rodzaje zdarzeń drogowych: kolizja, wypadek oraz katastrofa komunikacyjna. Różni je przede wszystkim rozmiar i zakres szkód osobowych lub materialnych. Niestety, w mowie potocznej kolizja i wypadek stosowane są jako synonimy. Jest to błąd – oba pojęcia mają dwie odrębne definicje w kodeksie wykroczeń.

• kolizja drogowa, zwana też stłuczką to zdarzenie, w którym dochodzi do szkody na mieniu lub zdrowiu, lecz rekonwalescencja nie trwa dłużej niż 7 dni. Jest to szczególny przypadek, w którym kierowcy mogą dojść do porozumienia – wzywać policję czy spisać oświadczenie o stłuczce.
• wypadek drogowy jest zdarzeniem, w którym poza szkodą na mieniu, dochodzi również do powstania urazów ofiar wypadku wymagających leczenia dłużej niż 7 dni. Zależnie od skali zderzenia, sprawca może zostać ukarany mandatem, choć w szczególnych przypadkach prokurator może wnioskować o karę więzienia do 3 lat. Zdarza się też, że w wyniku wypadku, uczestnicy doznają znacznego uszczerbku na zdrowiu lub dochodzi do zgonu któregoś z nich – wówczas sprawca wypadku, może podlegać karze pozbawienia wolności do 8 lat.

Różnica między kolizją i wypadkiem drogowym a katastrofą w ruchu lądowym sprowadza się właściwie do kary, liczby potencjalnych ofiar oraz stopnia i skali szkód zarówno zdrowotnych, jak i materialnych.

Katastrofa w ruchu lądowym – jak uzyskać odszkodowanie?

Artykuł 23 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych z dnia 22 maja 2003 roku narzuca na właścicieli pojazdów obowiązek zakupienia polisy OC. Dzięki temu każdy, kto został poszkodowany w wypadku lub katastrofie drogowej, ma prawo starać się o odszkodowanie od ubezpieczyciela sprawcy. Towarzystwo ubezpieczeniowe ma 30 dni na wypłacenie odszkodowania z OC od momentu złożenia wszystkich wymaganych dokumentów.

Co robić w przypadku, gdy sprawca katastrofy komunikacyjnej nie posiadał polisy OC? Poszkodowany jest wówczas objęty ochroną ze strony Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego, który wypłaci należne odszkodowanie.

Oczywiście, sprawca zdarzenia będzie musiał zwrócić tej instytucji sumę wszystkich odszkodowań wraz z odsetkami. Może to stanowić poważny problem dla sprawcy, biorąc pod uwagę, że katastrofy komunikacyjne są zdarzeniami na dość dużą skalę.

Zupełnie inaczej ma się sprawa w przypadku karambolu, który uznaje się za katastrofę w ruchu lądowym. W tym przypadku dochodzi do powstania wielu szkód materialnych – podczas tego zdarzenia można stać się zarówno poszkodowanym, jak i sprawcą.

Podsumowanie

• prawo Rzeczpospolitej Polskiej przewiduje trzy rodzaje zdarzeń na drodze: kolizję, wypadek oraz katastrofę w ruchu lądowym. W przeciwieństwie do dwóch pierwszych spowodowanie katastrofy komunikacyjnej kończy się zwykle w sądzie, który decyduje czy sprawca zostanie poddany karze pozbawienia wolności, czy nie,
• katastrofa w ruchu drogowym to nagłe zakłócenie ruchu drogowego, które powoduje szkody na mieniu oraz zdrowiu w znacznym rozmiarze. Przyjmuje się, że są to zdarzenia, w których liczba potencjalnych poszkodowanych jest większa lub równa 10 osobom,
• ucieczka z miejsca zdarzenia lub wykazanie, że sprawca w momencie zdarzenia był pod wpływem środków odurzających lub w stanie nietrzeźwości, zobowiązuje policję do bezwzględnej konfiskaty prawa jazdy.